Αββάς : Μοναστικός τίτλος ο οποίος χρησιμοποιήθηκε πολύ απο τους πρώτους αναχωρητές (ασκητές ) στον ανατολικό μοναχισμό(Αιγυπτο - Συρία). Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν τον τίτλο οι δυτικοί ταυτίζοντάς τον με τους ηγουμένους και τα μοναστήρια(αβαείον).
Αγάπαι (Αγάπες) : Τά πρώτα χριστιανικά χρόνια σε κάθε σύναξη, γιά την τέλεση της θείας ευχαριστίας, προσέφεραν οι δυνάμενοι καί παρεκάθεντο σε κοινή τράπεζα ολοι. Τά συσσίτια αυτά τα επονομαζόμενα και φιλίτια ή φειδίτια μνημονεύονται από τους πρώτους εκκλησιαστικούς συγγρεφείς καί υπάρχουν μαρτυρίες οτι το εκκλησιαστικό αυτό σύστημα κράτησε σε ορισμένες περιοχές μέχρι καί τον 3ο αιώνα
Aγγελοι : Aϋλα λειτουργικά πνεύματα που σκοπό έχουν να υπηρετούν και να δοξολογούν το Θεό. Θεωρούνται τα πρώτα δημιουργήματα του Θεού. Σύμφωνα με την διδασκαλία της εκκλησίας μας δέν έχουν σώμα ούτε ανάγκες, είναι καθαρές πνευματικές υπάρξεις, δεν φθείρονται καί δεν πεθαίνουν. Δημιουργήθηκαν με το αυτεξούσιο ( μέχρι την πτώση του Εωσφόρου). Έκτοτε η φύσις τους έμεινε σταθερή. Διακρίνονται σε εννέα τάγματα ( και ο αριθμός τους είναι άγνωστος) με τά εξής ονόματα: Aγγελοι, Αρχάγγελοι, Αρχές, Εξουσίες, Δυνάνεις, Κυριότητες Θρόνοι, Χερουβείμ καί Σεραφείμ. Έχουν επίσης έργο την εκτέλεση του θελήματος του Θεού, την προστασία του ανθρώπου καί προσφέρουν σημαντικά στο έργο της σωτηρίας.
Αγία Τράπεζα : (ή τράπεζα, ή θυσιαστήριον, ή θεία καθέδρα). Το ιερότερο σημείο του ναού και βρίσκεται στο κέντρο του ιερού βήματος. Συμβολίζει τον τόπο της ταφής του Χριστού. Πάνω στην Α.Τράπεζα τοποθετούνται το Ευαγγέλιο, το Αντιμήνσιο, ο σταυρός ευλογίας, το Αρτοφόριο και τα κηροπήγια. Κατασκευάζεται στό τέλος της ανοικοδόμησης του ναού μέ δύο τρόπους. Ή στηριζόμενη σέ ένα πόδι συμβολίζοντας τον Χριστό ή μέ τέσσερα πόδια συμβολίζοντας τους 4 ευαγγελιστές. Στά εγκαίνια του ναού "καθαγιάζεται". Δηλαδή στην υπάρχουσα στο μέσον της Αγ.Τραπέζης οπής, τοποθετούνται λείψανα αγίων, γεμίζει την οπή, ο τελών τά εγκαίνια αρχιερέας, με γνήσιο μελισοκέρι και αρωματικές ουσίες. Εν συνεχεία πλένεται η πλάκα, αλείφεται μέ ιερό μύρο, τοποθετούνται στις γωνίες οι εικόνες των ευαγγελιστών και καλύπτεται ολόκληρη η πλάκα με μονοκόματο άραφο ύφασμα το ονομαζόμενο κατασάρκιο. Μετά τον καθαγιασμό της Αγ. Τραπέζης δεν επιτρέπεται η μετακίνηση και μεταφορά της. Πάνω στην Αγία Τράπεζα τελείται η Θεία Λειτουργία. Ο 7ος κανών της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου διατάσσει: " όσοι ούν σεπτοί ναοί καθιερώθησαν, εκτός αγίων λειψάνων μαρτύρων, ορίζομεν εν αυτοίς κατάθεσιν γενέσθαι λειψάνων μαρτύρων......" Η συνήθεια αυτή επεκράτησε από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια όπου κατά την εποχή των διωγμών ετελείτο η Θ. Λειτουργία στις κατακόμβες πάνω στους τάφους των πρώτων μαρτύρων.
Αγίασμα : (α) Νερό πού πηγάζει κοντά σε ιερούς τόπους (ναούς ή προσκυνήματα). Θεωρούνται οι πηγές αυτές θαυματουργικές.
(β) Το νερό μετά την τέλεση του Αγιασμού.
Αγιασμός : Ειδική ακολουθία της εκκλησίας μας όπου αγιάζεται το νερό με την επίκληση του Αγίου Πνεύματος, προς χρήση και ευλογία των πιστών. Υπάρχουν δύο τύποι Αγιασμού : Ο Μικρός Αγιασμός τελούμενος συνήθως στην αρχή κάθε μήνα, στη θεμελίωση κτισμάτων, στην έναρξη κάθε έργου καί σε πολλές άλλες περιπτώσεις ( αθένεια, έναρξη σχολείων, εγκαίνια κ.α.) καί ο Μέγας Αγιασμός ο οποίος τελείται μόνο την εορτή των Θεοφανείων ( 5 και 6 Ιανουαρίου). Είθισται την ημέρα των Θεοφανείων οι πιστοί να πίνουν Μέγα Αγιασμό. Σε καμία όπως περίπτωση δέν αντικαθιστά τήν Θεία Κοινωνία όπως εσφαλμένα πιστεύεται. Βασικό είναι νά γνωρίζει ο πιστός ότι το νερό του Αγιασμού -όπως άλλωστε συμβαίνει σε κάθε μυστήριο, ακολουθία ή ευχή μέσα στην εκκλησία- δέν έχει μαγικές ιδιότητες αλλά είναι απαραίτητη η πίστη καθενός.
Aγιο Μύρο : Λέγεται το αγιασμένο έλαιο με το οποίο γίνεται το Χρίσμα των
βαπτιζομένων, παρασκευάζεται προνομιακά κάθε Μεγάλη Πέμπτη στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως σε ειδική μεγαλοπρεπή τελετή και διανέμεται σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Συμβολίζει τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος.
Τα κυριότερα συστατικά από τα οποία γίνεται και οι αναλογίες του σε λίτρες είναι:
1. Αριστολοχία 1
2. Aσσαρο 2
3. Βαλσαμέλαιο 2
4. Βατάνι άκαιρο 2
5. Ελένιο 2
6. Εχινάνθη 2
7. Ζουτομπά 2
8. Ίρι 1
9. Καγχρεά 2
10. Καρυοφύλλι 3
11. Καρποβάλσαμο 2
12. Κάσσια μαύρη 3
13. Κανέλα 6
14. Κελτικό 1
15. Κόρο 2
16. Κύπερι 5
17. Κρασί 12
18. Λάβδανο 5
19. Ματλαία ελαίου 12
20. Μητζόκοκκα 3
21. Μάκαρι 1
22. Μυροβάλανο 2
23. Μόσχος 2
24. Ξυλοβάλσαμο 3
25. Πιπέρι 5
26. Πιπέρι μαύρο 2
27. Πέτιτο 6
28. Σμύρνα 4
29. Στύρακας 4
30. Στάχο 1
31. Τερεβινθίνη 6
32. Τζιτζίβερι 4
33. Φύλλα ινδικού 3
Αγρυπνία : Τελείται πάντα νυχτερινές ώρες. Τελούνται αρκετές ακολουθίες συνεχόμενες μέ βασικές τον Εσπερινό, τον Όρθρο και τη Θεία Λετουργία. Ιδιαίτερα διαδεδομένη στα μοναστήρια τελείται σε μνήμες Αγίων ή αναμνήσεις γεγονότων ή σε Δεσποτικές καί Θεομητορικές εορτές καθώς και σε εκτάκτους περιπτώσεις και γεγονότα. Στούς ενοριακούς ναούς τελείται συνήθως σε πιό σύντομη μορφή και σε διάφορες περιστάσεις.
Αήρ (Αέρας) : Τετράγωνο ύφασμα με το οποίο καλύπτονται τό Δισκάριο καί τό Ποτήριο στήν Πρόθεση καί στην Αγία Τράπεζα. Είναι σε μέγεθος το μεγαλύτερο από τα τρία καλύμματα των Δισκοποτήρων. Πρίν τη σημερινή του μορφή πέρασε πολλά στάδια σε ονομασία χρήση καί συμβολισμούς. Συμβολίζει τόν λίθο με τον οποίον ο Ιωσήφ σφράγισε το μνήμα μετά την ταφή του Χριστού. Η κατά την ανάγνωσιν του Πιστεύω, συνεχής κίνηση του Αέρος πάνω από τά Τίμια Δώρα συμβολίζει τό σεισμό του Γολγοθά κατά τη Σταύρωση του Κυρίου.
Αιδεσιμώτατος : Προσφώνείτε ο ιερέας.
Αίνοι : Ονομάζονται οι ψαλμοί ΡΜΗ΄, ΡΜΘ΄, ΡΝ΄ πού ψάλονται περί το τέλος του Όρθρου. Συνήθως ψάλονται στοίχοι των ψαλμών πριν απο κάθε τροπάριο. Ο αριθμός των τροπαρίων των ψαλμών διαφέρει τις Κυριακές (8) από τις καθημερινές(4).
Αίτησις : Η εκφώνηση του διακόνου ή του ιερέα σε κάθε ακολουθία όπου παρακελεύει τους πιστούς σε δέηση, προσευχή, ευχαριστία.
Ακάθιστος Ύμνος : ΄Υμνος ανωνύμου ποιητή μέ 24 οικους όπου ο κάθε οίκος αρχίζει μέ ένα γράμμα της αλφαβήτου. Γιά πρώτη φορά εψάλη το 626 στην Πόλη μετά τη σωτηρία της Πόλεως από την πολιορκία των Αβάρων και Περσών. Ονομάσθη Ακάθιστος διότι οι πιστοί έψαλλαν ακάθιστοι τον ύμνο σε εκδήλωση ευγνωμοσύνης και ευχαριστίας προς την Παναγία γιά τη σωτηρία της Πόλεως. Σήμερα ψάλλεται τμηματικά ανά 6 οίκους τίς 4 Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής καί ολόκληρος την πέμπτη Παρασκευή.
Αμνός : Συμβολικά ονομαζεται Ο Χριστός ( σχετικά μπορουμε να
δουμε στο Ευαγγελιο του Ιωάννου Α’ 29,36. Στίς Πράξεις των Αποστόλων Η΄32). Ο συμβολισμός προέρχεται κατα κύριο λογο απο την προφητεία του Ησαϊα ΝΓ’ 7-8.
Υποδηλώνει την υπέρμετρη Θυσία του Χριστού γιά μας.
Ονομάζεται επίσης Αμνός και το τετράγωνο τμήμα της Προσφοράς το οποίο εξάγεται κατά την Προσκομηδή και εν συνεχεία τελουμένης της Θείας Ευχαριστίας μεταβάλλεται σε Σώμα Χριστού.
Aμφια : Λειτουργικά ενδύματα των κληρικών. Φορούνται κατά την τέλεση των διαφόρων ακολουθιών. Υπάρχουν διαφορετικά άμφια γιά κάθε βαθμό ιερωσύνης. Κοινό και για τους 3 βαθμούς ιεροσύνης ειναι το στοιχάριο καί τά επιμάνικα.
Τα άμφια του Διακόνου είναι: Οράριο
Στιχάριο
Επιμάνικα
Τά άμφια του Ιερέως είναι: Στιχάριο
Επιτραχήλιο
Ζώνη
Επιμάνικα
Φελώνιο
Τά άμφια του Επισκόπου είναι: Στιχάριο
Επιτραχήλιο
Ζώνη
Επιμάνικα
Σάκκος
Μεγάλο Ωμοφόριο
Μικρό Ωμοφόριο
Εγκόλπιο
Σταυρός
Επιγονάτιο
Ράβδος
Μίτρα
Ανάμα: Το κρασί το οποίο προσφέρεται γιά την τέλεση της Θείας
Ευχαριστίας. Πρεπει απαραιτήτως να προέρχεται απο σταφύλι.
Αντίδωρον : (ευλογία, ή κατακλαστόν). Στην αρχή του όρθρου κατά την προσκομιδή ο ιερεάς αφού περικόψει τον Αμνό καί τις μερίδες της Παναγίας καί των Ταγμάτων, απο το πρόσφορο ,δινέμεται το υπόλοιπο σε όλους τους εκκλησιαζομένους στό τέλος της Θ. Λειτουργίας. Ονομάσθη αντίδωρο διότι προσφέρεται αντί - δώρου (αντί δηλ. της Θείας Κοινωνίας) σε όλους όσους δεν κοινώνησαν. Κατά παράδοση το αντίδωρο τό τρώμε νηστικοί.
Αντιμήνσιον : Τετράγωνο ύφασμα μέ παραστάσεις ευαγγελιστών, του Παναγίου τάφου, την Σταύρωση, την Αποκαθήλωση. Καθιερώνεται - αγιάζεται πάντα καί μόνο σε εγκαίνια ναών υπό του τελούντος τα εγκαίνια αρχιερέως (επισκόπου) και εν συνεχεία υπογράφεται υπ' αυτού. Μετά την ανάγνωση του ευαγγελίου στη Θεία Λειτουργία ανοίγει και επ' αυτού τοποθετούνται τα Τίμια Δώρα μετά την Μεγάλη Είσοδο και εν συνεχεία τελείται η Θ. Ευχαριστία. Σε μή εγκαινιασμένους ναούς το Αντιμήνσιο περιέχει πάντα μικρό τμήμα λειψάνων αγίων. Κατά παράδοση το Αντιμήνσιο αντικαθιστάται από τον εκάστοτε επίσκοπο με νέο φέρον την υπογραφή του.
Απόλυσις: Λέγεται η ευχή που κάνει ο ιερέας στό τέλος κάθε ακολουθίας.
Με την απόλυση τελειώνει η σύναξη των πιστών. Υπάρχει η Μικρή και η Μεγάλη Απόλυσις. Διαφέρουν μόνο στην μνημόνευση περισσοτέρων ονομάτων Αγίων.
Αρτοκλασία : Τελετή όπου ευλογούνται οι βασικοί καρποί της γης (σιτάρι,
λάδι και κρασί). Τελείται δε σε ανάμνηση του θαύματος των πέντε άρτων από τον Χριστό (Ματθ. ΙΔ΄ 19). Συνήθως οι άρτοι προσφέρονται και ευλογούνται σε μεγάλες γιορτές είτε στον Εσπερινό λίγο πρίν το τέλος είτε στό τέλος του Όρθρου.
Αρτοφόριο : Ιερό σκεύος, επί της Αγίας Τραπέζης, όπου φυλάσεται η Θεία Κοινωνία γιά τις έκτακτες ανάγκες των πιστών. Δικρίνεται στο ακίνητο (ευρισκόμενο πάντα επί της Αγίας Τραπέζης) και το κινητό (μικρότερο σε μέγεθος) το οποίο χρησιμοποιείται γιά την μεταφορά καί μετάδοση της Θείας Κοινωνίας. Η Θεία Κοινωνία του Αρτοφορίου ετοιμάζεται την Μ. Πέμπτη. Επίσης υπάρχει και το Αρτοφόριο το οποίο χρησιμοποιείται μόνο την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής και τοποθετείται κάθε Κυριακή η Θεία Κοινωνία μέχρι την τέλεση της Προηγιασμένης.
Αστερίσκος : Σκεύος σε σχήμα σταυρού το οποίο τοποθετείται πάνω στο
δισκάριο για να μην ακουμπά ο Αέρας πάνω στα Τιμια δώρα.
Συμβολίζει τον Αστέρα της Βιθλεέμ.
Α-Ω: Αρχαίος συμβολισμός ο οποίος εκφράζει την έννοια του ολου. Συμβολίζει την αρχή και το τέλος. Ο Κύριος δηλώνει στην Αποκάλυψη: Εγώ ειμί το Α και το Ω, ο πρώτος και ο έσχατος, αρχή και τέλος.
Ιστορούμε δηλαδή με το Α την αρχή του κόσμου και το Ω το το τέλος που ειναι ο Χριστός.
Βαϊα :
Τα φύλλα του φοίνικα που μοιράζονται στους πιστούς την Κυριακή των Βαϊων, σε ανάμνηση της θριαμβευτικής υποδοχής του Σωτήρος κατά την είσοδό Του στην Αγία Πόλη πριν το Πάθος. Είναι σύμβολα των αρετών και των θείων έργων.
ΒΑΠΤΙΣΜΑ
Το πρώτο από τα Μυστήρια της Εκκλησίας μας. Το βάπτισμα τελείται πάντα στο ναό και απαραίτητα συστατικά του μυστηρίου είναι: ο βαπτιζόμενος, ο ανάδοχος (ο οποίος έχει θέση πνευματικού πατέρα και οδηγού στα πρώτα χριστιανικά βήματα του νεοφωτίστου και υπέυθυνος να του διδάξει την πίστη), καθαρό νερό, και λάδι. Με το βάπτισμα ο νεοφώτιστος γίνεται κανονικό μέλος της Εκκλησίας. Ο βαπτιζόμενος με την κατάδυση και ανάδυση, που επαναλαμβάνεται τρείς φορές με την επίκληση της Αγίας Τριάδας, καθαρίζεται από το πρωπατορικό αμάρτημα, μέσα στην κολυμβήθρα πεθαίνει ο παλαιός άνθρωπος και αναδύεται ο «νέος ο σύμμορφος Χριστού». Η τριπλή κατάδυση και ανάδυση συμβολίζει την τριήμερο ταφή και Ανάσταση του Κυρίου. Ο ανάδοχος πρέπει απαραιττήτως να είναι χριστιανός ορθόδοξος. Κατά παράδοση το όνομα του βαπτισθέντος λαμβάνεται από το μαρτυρολόγιο της εκκλησίας μας τιμώντας με τον τρόπο αυτόν τους Αγίους μάρτυρες της πίστεώς μας.
Το βάπτισμα γίνεται μόνο μία φορά και ουδέποτε και σε καμιά περίπτωση δεν επαναλαμβάνεται.
Σε εξαιρετικές περιπτώσεις (κίνδυνος θανάτου) τότε τελείται το Αεροβάπτισμα. Δηλαδή στις περιπτώσεις αυτές και εν απουσία ιερέως για να μην πεθάνει το νήπιο αβάπτιστο δύναται να βαπτίσει ο οποιοσδήποτε χριστιανός τον ετοιμοθάνατο με επίκληση της Αγίας Τριάδος.
ΒΑΡΥΣ
Ενας από τους οκτώ ήχους της Βυζαντινής Μουσικής.
Βασιλική Πύλη :
Ονομάζεται η κεντρική θύρα του εικονοστασίου (τέμπλου).Ονομάζεται και Ωραία Πύλη. Χρησιμοποιείται μόνο κατά την τέλεση των ακολουθιών. Παλαιότερα Βασιλική Πύλη ονομαζόταν η πύλη οπου ο Αυτοκράτορας εισερχόταν στην Αγία Σοφία.
ΒΗΛΟΝ
Λέγεται το ύφασμα (συνήθως χρώματος βυσσινί) το όποίο καλύπτει την Ωραια Πύλη μαζί με τα βημόθυρα. Ονομάζεται και καταπέτασμα.
Βημόθυρα :
Ονομάζονται οι δύο μικρές πόρτες που κλείουν την Ωραία Πύλη. Φέρουν συνήθως εικονογραφημένο τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Σε πολλούς ναούς τα βημόθυρα και το καταπέτασμα (το οποίο ονομάζεται και Βήλον είναι το ύφασμα που κλείει από πάνω εως κάτω την Ωραία Πύλη) εχουν αντικαταστασταθεί από ολοκληρη θύρα κυλιόμενη οπου εικονίζεται ο Χριστός ολόσωμος (Μέγας Αρχιερεύς). Σωστότερο όμως είναι τα βημόθυρα με το καταπέτασμα.
ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ
Α) Η Παλαια Διαθήκη. Αποτελείται από 49 βιβλία:
Γένεσις, Έξοδος, Λευϊτικόν, Αριθμοί, Δευτερονόμιον, Ιησούς του Ναυή, Κριταί, Ρούθ, Α, Β, Γ, Δ Βασιλειών, Α,Β Παραλειπομένων, Α,Β Έσδρας, Νεεμίας, Τωβίτ, Ιουδίθ, Εσθήρ, Α,Β,Γ Μακκαβαίων, Ψαλμοί, Ιώβ, Παροιμίαι, Εκκλησιαστής, Aσμα Ασμάτων, Σοφία Σολομώντος, Σοφία Σειράχ, Ωσηέ, Αμώς, Μιχαίας, Ιωήλ, Οβδιού, Ιωνάς, Ναούμ, Αββακού, Σοφονίας, Αγγαίος, Ζαχαρίας, Μαλαχίας, Ησαϊας, Ιερεμίας, Επιστολή Ιερεμίου, Βαρούχ, Θρήνοι Ιερεμίου, Ιεζεκιήλ, Δανιήλ.
Β) Η Καινή Διαθήκη. Αποτελείται από 27 βιβλία: 4 Ευαγγέλια:, Ματθαίου, Μάρκου, Λουκά, Ιωάννου, Πράξεις των Αποστόλων, τις 14 Επιστολές του Αποστόλου Παύλου: Προς Ρωμαίους, Α΄,Β΄ Προς Κορινθίους, Προς Γαλάτας, Προς Εφεσίους, Προς Φιλιππισίους, Προς Κολασσαείς, Α’ Β, Προς Θεσσαλονικείς, Α΄ Β’ Προς Τιμόθεον, Προς Τίτον, Προς Φιλήμονα, Προς Εβραίους, τις 4 Καθολικές επιστολές: Α’,Β’, Πέτρου, Α’,Β’,Γ’ Ιωάννου, Ιούδα, Αποκάλυψη Ιωάννου.
ΓΑΜΟΣ
Ένα από τα επτά μυστήρια της Εκκλησίας μας. Η Εκκλησία ευλογεί αυτήν την ιερή στιγμή του ανθρώπου και προσεύχεται για την πνευματική προκοπή του.
Η ένωση ανδρός και γυναικός θεωρείται ιερή και παντοτινή ( Σχετικά μπορούμε να διαβάσουμε τις προτροπές του Κυρίου όταν προκαλείται από τους Φαρισαίους να απαντήσει για το διαζύγιο στο κατά Ματθ. Ευαγγέλιο Κεφάλαιο ΙΘ΄ στ. 3-12) και έχει σκοπό την αλληλοβοήθεια και την πνευματική τελειοποίηση των συζύγων. Η τεκνογονία είναι ο δεύτερος σκοπός του γάμου. Ο Απόστολος Παύλος ονομάζει το γάμο "μυστήριο μέγα" (Εφ. Ε΄ 32) και δίνει προτροπές στους νεόνυμφους. Στο γάμο δεν υπάρχουν ανώτεροι και κατώτεροι αλλά πρόσωπα Θεού όπου συμβιούν με κατανόηση, αγάπη και σεβασμό.
ΓΟΝΥΚΛΙΣΙΑ
Η ευλάβεια, η ταπείνωση και η μετάνοια οδηγούν τον πιστό άνθρωπο στην κλήση των γονάτων. Η πράξη αυτή χαρακτηρίζει κάθε πιστό χριστιανό και συνοδεύει πάντα την προσευχή μας. Η Εκκλησία μας καθόρισε την περίοδο από το Πάσχα μέχρι την Πεντηκοστή να μην τελούνται μετάνοιες.
ΓΥΝΑΙΚΩΝΙΤΗΣ
Στις παλιότερες εποχές ο γυναικωνίτη, ο οποίος ευρίσκετο σε υπερυψωμένο μέρος γύρω από το εσωτερικό του ναού, ήταν το μέρος όπου παρέμεναν οι γυναίκες και συμμετείχαν στη Λειτουργία και τα μυστήρια. Σήμερα σε λίγους ναούς υπάρχει γυναικωνίτης.
ΔΕΣΠΟΤΙΚΟ
Ονομάζεται ο θρόνος του επισκόπου ο οποίος είναι τοποθετημένος στο εμπρός και δεξιό μέρος του ναού. Εκεί βρίσκεται ο επίσκοπος όταν χοροστατεί ή όταν λειτουργεί. Στα Βυζαντινά χρόνια ο θρόνος αυτός ήταν ο θρόνος του Αυτοκράτορα.
ΔΙΑΚΑΙΝΗΣΙΜΟΣ
Η εβδομάδα η οποία ακολουθεί αμέσως μετά το Πάσχα ονομάζεται διακαινήσιμος. Εκκλησιαστικά θεωρείται ως μία ημέρα και κατά τη θεολογία μας είναι η νέα ημέρα, η αρχή της 8ης ημέρας της δημιουργίας. Και τούτο διότι η Ανάσταση του Κυρίου είναι η αρχή της σωτηρίας του ανθρώπου και της αναδημιουργίας του κόσμου.
ΔΙΑΚΟΝΟΣ
Ο πρώτος βαθμός της ιεροσύνης. Μπορεί να είναι έγγαμος ή άγαμος. Ο διάκονος λαμβάνει μέρος σε όλα τα μυστήρια και τις ακολουθίες με την παρουσία ιερέως. Δεν μπορεί να τελέσει μυστήριο μόνος του. Η παρουσία του έχει σκοπό να βοηθήσει και να υπηρετήσει τον επίσκοπο ή τον ιερέα.
Τα άμφια του διακόνου είναι 3. Το στιχάριο, το ωράριο και τα επιμάνικα.
ΔΙΚΗΡΟΤΡΙΚΗΡΑ
Είναι τα μικρά κηροπήγια τα οποία χρησιμοποιούνται όταν ιερουργεί επίσκοπος. Το ένα με τα δύο κεριά συμβολίζει τις δύο φύσεις του Χριστού (θεϊκή και ανθρώπινη) και το άλλο με τα τρία κεριά την Αγία Τριάδα. Συνήθως τα κεριά τα οποία τοποθετούνται σε αυτά είναι από καθαρό μελισσοκέρι.
ΔΙΠΤΥΧΑ
Ειδικά δίφυλλα, γιαυτό ονομάζονται και δίπτυχα τα οποία περιέχουν ονόματα ζώντων και νεκρών. Συνήθως διαβάζονται μυστικά στην προσκομιδή κατά την προετοιμασία της εξαγωγής του αμνού, πριν την Θεία Λειτουργία. Όταν ιερουργεί Πατριάρχης αναγιγνώσκονται από την Ωραία Πύλη κατά τη Θεία Λειτουργία.
ΔΩΔΕΚΑΗΜΕΡΟ
Το χρονικό διάστημα των 12 ημερών από την εορτή των Χριστουγέννων μέχρι τα Φώτα. Κατά την περίοδο αυτή δεν υπάρχει νηστεία παρά μόνο την παραμονή των Φώτων.
ΔΩΔΕΚΑΟΡΤΟ
Εικόνες οι οποίες τοποθετούνται ψηλά στο τέμπλο. Ονομάζεται έτσι διότι κατά κανόνα αποτελείται από 12 εικόνες από τη ζωή και τη δράση του Κυρίου. Βασικές είναι: Ευαγγελισμός, Γέννηση, Υπαπαντή, Βάπτιση, Μεταμόρφωση, Έγερση του Λαζάρου, Βαϊφόρος, Σταύρωση, Ανάσταση, Ανάληψη, Πεντηκοστή, Κοίμηση της Θεοτόκου.
ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΝΑΟΥ
Ειδική τελετή με την οποία καθαγιάζεται ο νεόκτιστος ναός. Σύμφωνα με την παράδοση τοποθετούνται Ιερά Λείψανα σε ειδική θέση στην Αγία Τράπεζα. Κατόπιν πλένεται και αλείφεται με Aγιο Μύρο και καλύπτεται με το Κατασάρκιο (ειδικό άραφο ύφασμα) το οποίο παραμένει μόνιμα στην Αγία Τράπεζα. Η αφαίρεση του Κατασαρκίου ή των Ιερών Λειψάνων δεν επιτρέπεται σε καμιά περίπτωση. Θεωρείται δε βεβήλωση και ιεροσυλία.
ΕΓΚΟΛΠΙΟ
Διακριτικό του Επισκόπου το οποίο φέρει στο στήθος. Κατά παράδοση εικονίζει το Χριστό ή την Παναγία.
ΕΞΑΨΑΛΜΟΣ
Σειρά από έξι ψαλμούς οι οποίοι αναγινόσκονται στην αρχή του Όρθρου.
Ο Εξάψαλμος αποτελείται από τους ψαλμούς:3, 37, 62, 87, 102, 142.
Ο Εξάψαλμος παραλείπεται μόνο την Διακαινήσιμο εβδομάδα.
ΕΠΑΝΩΚΑΛΥΜΜΑΥΧΟ
Μαύρο ύφασμα με το οποίο τοποθετείται πάνω από το καλυμμαύχι. Αποτελεί γνώρισμα των μοναχών.
ΖΕΟΝ
Ειδικό σκεύος με το οποίο μεταφέρεται ζεστό νερό και εκχύνεται μέσα στο Ιερό Ποτήριο πριν την Θεία Κοινωνία. Συμβολίζει το "Αίμα και το Ύδωρ το οποίο ανέβλυσε από την πλευρά του Κυρίου πάνω στο Σταυρό όταν τον λόγχισε ο Κεντυρίων.
ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ
Ονομάζεται ο προϊστάμενος σε κάθε μονή. Μπορεί να εκλέγεται ανά τετραετία από τους αδελφούς της μονής ή να είναι ισόβιος. Είναι ο πνευματικός πατέρας όλων των αδελφών στη μονή. Η παρουσία του ηγουμένου ως προϊσταμένου του ηγουμενοσυμβουλίου καθιερώθηκε από τα πρώτα χρόνια του μοναχισμού.
ΟΙ ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
Η κάθε ημέρα της Εβδομάδας είναι αφιερωμένη από την Εκκλησία μας σε ένα Ιερό Πρόσωπο. Οι ύμνοι σε κάθε ακολουθία έχουν κεντρικό νόημα το Ιερό Πρόσωπο.
1. Η ΚΥΡΙΑΚΗ : Είναι αφιερωμένη στην Ανάσταση του Κυρίου μας. Όλη η υμνολογία είναι Αναστάσιμη. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η εκκλησία μας κάθε Κυριακή εορτάζει το Πάσχα.
2. Η ΔΕΥΤΕΡΑ : Είναι αφιερωμένη στους Αγγέλους και τους παρακαλούμε για την προστασία τους.
3. Η ΤΡΙΤΗ : Είναι αφιερωμένη στο Ιερό Πρόσωπο του Τιμίου Ιωάννου του Προδρόμου και Βαπτιστού.
4. Η ΤΕΤΑΡΤΗ : Είναι αφιερωμένη στην Παναγία μας και προσευχόμαστε σε Εκείνη.
5. Η ΠΕΜΠΤΗ : Είναι αφιερωμένη στους Αποστόλους και το Aγιο Νικόλαο.
6. Η ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ : Είναι αφιερωμένη στο Πάθος και τη Σταύρωση του Κυρίου μας.
7. ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ : Είναι αφιερωμένη στους Μάρτυρες και τους κεκοιμημένους και προσευχόμαστε για τους νεκρούς μας.
ΗΧΟΣ
Στη Εκκλησία καθιερώθηκε η Βυζαντινή Μουσική. Η Βυζ. Μουσική χωρίζεται σε οκτώ ήχους (διαφορετικούς μουσικούς τρόπους). Οι ήχοι είναι: Α', Β', Γ', Δ', Πλάγιος του Α', Πλάγιος του Β', Βαρύς, Πλάγιος του Δ'. Στο εκκλησιαστικό βιβλίο την Παρακλητική, ή Οκτώηχο, περιλαμβάνονται οι ήχοι οι οποίοι εναλλάσσονται σε εβδομαδιαία βάση στη λειτουργική ζωή της εκκλησίας μας. Η περίοδος κάθε ήχου αρχίζει από το Σάββατο το βράδυ με την έναρξη του εσπερινού και τελειώνει το επόμενο Σάββατο το απόγευμα μετά την τέλεση της Θ' Ώρας.
ΘΕΟΤΟΚΙΟΝ
Τροπάριο το οποίο πάντοτε αναφέρεται στην Παναγία μας. Συνήθως με το Θεοτοκίο κλείνει μια σειρά από τροπάρια και πάντοτε έπεται του Δοξαστικού. Το Δοξαστικό πήρε το όνομά του από το ασματικό "Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι". Πάντοτε του Θεοτοκίου προηγείται το δεύτερο καταληκτικού του ασματικού "Και νύν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων . Αμήν".
ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΟΣ
Θεοφιλέστατος προσφωνείται ο Επίσκοπος ο οποίος δεν έχει επισκοπή και ποίμνιο.
ΘΡΟΝΟΣ
Ονομάζεται και Δεσποτικό. Βρίσκεται στη δεξιά πλευρά καθώς εισερχόμαστε στο ναό και είναι η θέση του Επισκόπου όταν χοροστατεί ή όταν λειτουργεί.
ΘΥΡΑΝΟΙΞΙΑ
Ειδική τελετή η οποία τελείται από τον Επίσκοπο σε νεόκτιστο ναό και παραδίδεται σε λατρευτική χρήση. Η τελετή των θυρανοιξίων προηγείται και είναι διάφορη της τελετής των εγκαινίων.
ΙΕΡΑΤΙΚΟΝ
Λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας μας το οποίο περιέχει τις ακολουθίες του Εσπερινού, Όρθρου, Θείας Λειτουργίας και διάφορες άλλες ευχές και τελετές και είναι προς χρήσιν των ιερέων.
ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΣ
Ονομάζεται ο μοναχός ο οποίος είναι και ιερέας. Προσφωνείται Οσιολογιότατος.
ΚΑΘΟΛΙΚΟΝ
Καθολικό ονομάζεται ο κεντρικός και μεγαλύτερος ναός κάθε μονής. Aλλη ονομασία του είναι Κυριακό.
ΚΑΛΥΜΜΑΥΧΙ
Το κάλυμμα της κεφαλής των κληρικών. Συνήθως μαύρου χρώματος. Πάνω στο καλυμμαύχι τοποθετείται από τους Επισκόπους και τους Αρχιμανδρίτες ειδικό μαύρο ύφασμα που πέφτει στους ώμους και ονομάζεται Επανωκαλύμμαυχο.
ΚΑΤΑΣΑΡΚΙΟΝ
Λινό λευκό μονοκόμματο ύφασμα το οποίο τοποθετείται πάνω στην Αγία Τράπεζα και δένεται μόλις τελεστούν τα εγκαίνια. Παραμένει μόνιμα εκεί και πάνω από το κατασάρκιο τοποθετούνται τα διάφορα καλύμματα της Αγίας Τράπεζας.
ΚΑΤΖΙΟΝ
Ιδιαίτερο σε σχήμα και μικρό σε μέγεθος θυμιατήρι το οποίο χρησιμοποιείται για θυμίαμα στις ακολουθίες του Νυμφίου και κατά την ανάγνωση των Μεγάλων ή Βασιλικών Ωρών την Παραμονή των Χριστουγέννων και των Φώτων και την Μεγάλη Παρασκευή.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΝ
Ύμνος ο οποίος ψάλεται όταν κοινωνούν οι ιερείς στο ιερό και στη συνέχεια οι πιστοί. Το κοινωνικό είναι διαφορετικό στην Κυριακή και κάθε γιορτή.
ΛΑΒΙΔΑ
Ονομάζεται το μικρό κουταλάκι με το οποίο ο ιερέας μεταδίδει τη Θεία Κοινωνία στους πιστούς. Την ονομασία έλαβε από τη λαβίδα όπου τα πρώτα χριστιανικά χρόνια οι πιστοί μεταλάμβαναν το Σώμα και χωριστά το Αίμα. Αργότερα μετά τον 4ο αιώνα καθιερώθηκε να μεταλαμβάνουν μαζί Σώμα και Αίμα και μετεξελίχτηκε η λαβίδα σε κουταλάκι και παρέμεινε η ονομασία της.
ΛΕΙΜΩΝΑΡΙΟΝ
Πρόκειται για βιβλίο με βίους και αποφθέγματα ασκητών και οσίων της ερήμου.
ΛΙΤΗ
Ειδική ακολουθία που σημαίνει παράκληση από το αρχαίο λίτομαι ή λίσσομαι (παρακαλάω). Συνήθως ψάλλεται στο Νάρθηκα.
ΛΟΓΧΗ
Σκεύος της προθέσεως σε σχήμα μικρής λόγχης που χρησιμοποιείται για την εξαγωγή του Αγίου Aρτου κατά την προσκομιδή. Συμβολίζει τη Λόγχη που κέντησε την Πλευρά του Χριστού πάνω στο Σταυρό ο Ρωμαίος στρατιώτης.
ΜΑΝΔΥΑΣ
Ονομάζεται το μακρύ ένδυμα το οποίο δένεται στο στήθος και πέφτει πίσω με πολλές πτυχές που ονομάζονται ποταμοί. Το ενδύεται ο επίσκοπος όταν χοροστατεί. Επίσης χρήση του μανδύα κάνουν οι ηγούμενοι στα μοναστήρια. Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες ήταν επισκοπικό ένδυμα από τα πρώτα χρόνια και μετεξελίχτηκε σε άμφιο. Κατά κάποια άλλη θεωρία ήταν αυτοκρατορικό ένδυμα και μετά την πτώση της Πόλεως άρχισε η χρήση του από τον Πατριάρχη στην αρχή και αργότερα γενικεύτηκε.
ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙΑ
Ειδικά εγκωμιαστικά τροπάρια τα οποία αναφέρονται κυρίως στο Χριστό και την Παναγία μας και ψάλλονται στις Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές.
ΜΕΣΟΝΥΚΤΙΚΟ
Ειδική ακολουθία που τελείται τα μεσάνυκτα και κατά το συνηθέστερο τα ξημερώματα πριν από τον όρθρο. Υπάρχει μικρή διαφορά στο μεσονυκτικό της καθημερινής, του Σαββάτου και της Κυριακής.
ΜΗΝΑΙΟ (ΜΗΝΑΙΑ)
Είναι τα 12 εκκλησιαστικά βιβλία τα οποία περιέχουν τις καθημερινές ακολουθίες των δώδεκα μηνών του χρόνου. Αναφέρουν τους αγίους της κάθε μέρας μαζί με την ακολουθία τους και συνοπτικό συναξάρι κάθε αγίου. Το μηναίο είναι σε καθημερινή χρήση.
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
Διοικητικός τίτλος του επισκόπου ο οποίος ποιμαίνει μια εκκλησιαστική περιφέρεια με πολλές ενορίες. Η περιφέρεια που ποιμαίνει ονομάζεται Μητρόπολη και ο μητροπολίτης προσφωνείται Σεβασμιώτατος.
ΜΙΤΡΑ
Κάλυμμα που φέρει, σαν στέμμα, στην κεφαλή ο επίσκοπος όταν λειτουργεί. Είναι διακοσμημένο με κεντήματα, παραστάσεις και πετράδια. Ιστορικά πρωτοεμφανίστηκε στην Αλεξάνδρεια περί τον 7ο αιώνα. Γενικεύτηκε η χρήση της μετά την Aλωση και κυρίως τον 16ο αιώνα.
ΝΑΜΑ
Νάμα ή Aναμμα ονομάζεται το κρασί το οποίο χρησιμοποιείται για την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας. Το κρασί αυτό το οποίο προορίζεται για αυτό το σκοπό παρασκευάζεται κανονικά με ιδιαίτερο και ξεχωριστό τρόπο λόγω της ειδικής χρήσεώς του.
ΝΑΡΘΗΚΑΣ
Ο Νάρθηκας είναι το τρίτο μέρος του ναού. Τα άλλα δύο είναι το Ιερό Βήμα και ο Κυρίως Ναός.
Στον Νάρθηκα κατά πρωτοχριστιανικά χρόνια παρέμεναν οι Κατηχούμενοι. Χώριζε από τον Κυρίως Ναό με τρεις Πύλες οι οποίες καλύπτονταν με βήλα (κουρτίνες) και ονομάζονταν Τρίβηλο,το οποίο έκλεινε κατά την Θεία Λειτουργία στο σημείο «..Τας θύρας τας θύρας εν σοφία πρόσχωμεν).
Στο Νάρθηκα τελούνται ορισμένες ακολουθίες σήμερα όπως Απόδειπνο, Λιτή κ..α.
Στους περισσότερους ναούς σήμερα δεν υπάρχει νάρθηκας.
ΝΕΩΚΟΡΟΣ
Ο Νεωκόρος είναι ο λαϊκός ο οποίος επιμελείται και φροντίζει το ναό. Ονομάζεται και Παρεκκλησιάρχης.
ΝΥΜΦΙΟΣ
Νυμφίος είναι ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός.
Επίσης ονομάζουμε Νυμφίο τις ακολουθίες (της Μεγάλης Εβδομάδος) της Κυριακής των Βαϊων, Μεγάλης Δευτέρας και Μεγάλης Τρίτης βράδυ.
ΝΥΧΘΗΜΕΡΟΝ
Στην εκκλησιαστική γλώσσα ονομάζουμε νυχθήμερον την λειτουργική περίοδο των εικοσιτεσσάρων ωρών η οποία αρχή έχει από τον Εσπερινό και τελειώνει με την Θ΄ Ώρα το απόγευμα της επομένης.
Θα πρέπει να έχουμε κατά νουν ότι πάντα στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας μας η εορτή αρχίζει με τον Εσπερινό της παραμονής.
ΞΥΛΟ
Ονομάζεται το ειδικό ξύλο σήμαντρο στα μοναστήρια όπου σημαίνει στις διάφορες ακολουθίες.
ΟΙ ΕΠΤΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΟΔΟΙ1. Α΄ ΕΝ ΝΙΚΑΙΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΟ 325. Συνεκλήθη επί Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μεγάλου και καταδίκασε τον Αρειανισμό. Διατύπωσε τη σωστή διδασκαλία περί του Χριστού και συνέταξε τα πρώρα επτά άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως.
2. Β΄ ΕΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΟ 381. Συνεκλήθη επί Αυτοκράτορα Μεγάλου Θεοδοσίου και κατεδίκασε τις αιρετικές διδασκαλίες του Μακεδονίου και Απολιναρίου. Συμπλήρωσε και ολοκλήρωσε το Σύμβολο της πίστεως με τα υπόλοιπα πέντε άρθρα (συνολικά 12 άρθρα).
3. Γ΄ ΕΝ ΕΦΕΣΩ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΟ 431. Συνεκλήθη επί Αυτοκράτορα Θεοδοσίου του Β΄ και κατεδίκασε την αιρετική διδασκαλία του Νεστορίου.
4. Δ΄ ΕΝ ΧΑΛΚΙΔΟΝΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΟ 451. Συνεκλήθη επί Αυτοκράτορα Μαρκιανού και κατεδίκασε την αιρετική διδασκαλία του Μονοφυσιτισμού.
5. Ε΄ ΕΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΟ 553. Συνεκλήθη επί Αυτοκράτορα Ιουστινιανού του Α΄ και κατεδίκασε την αιρετική διδασκαλία του Μονοφυσιτισμού.
6. ΣΤ΄ ΕΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΟ 680. Συνεκλήθη επί Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Δ΄ και κατεδίκασε τον Μονοθελητισμό.
7. ΠΕΝΘΕΚΤΗ ΕΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ (ΕΝ ΤΡΟΥΛΩ) ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΟ 691. Συνεκλήθη επί Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Β΄. Συμπλήρωσε το έργο των δύο προηγουμένων Συνόδων και κωδικοποίησε και εξέδωσε κανόνες.
8. Ζ΄ ΕΝ ΝΙΚΑΙΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΟ 787. Συνεκλήθη επί Αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας και κατεδίκασε την Εικονομαχία.
ΟΚΤΩΗΧΟΣ
Είναι το εκκλησιαστικό βιβλίο το οποίο περιέχει τις ακολουθίες τις εβδομάδος στους Οκτώ Ήχους της Βυζαντινής μουσικής οι οποίοι εναλλάσσονται κάθε εβδομάδα, αρχής γενομένης από το Σάββατο το βράδυ με τον Εσπερινό.
Όλο το περιεχόμενο της Οκταήχου είναι αναστάσιμο.
ΟΡΘΡΟΣ
Καθημερινή ακολουθία η οποία ψάλλεται το πρωί. Προηγείται το Μεσονυκτικό και ακολουθούν οι Ώρες. Τελείται δε πάντα πριν από την Θεία Λειτουργία. Είναι δε από τις αρχαιότερες ακολουθίες της Εκκλησίας μας.
ΟΥΝΙΑ
Από τη λατινική λέξη unitas που σημαίνει ένωση. Πρόκειται για θεσμό της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας που αποσκοπεί στην ένωση των Ορθοδόξων με τη Ρώμη. Είναι μια περίεργη μίξη με ορθόδοξο τυπικό και λατινικά δόγματα. Οι Ουνίτες αυτοαποκαλούνται ανατολικοί ή ελληνόρρυθμοι ή Greekatholiek .
Ακολουθούν δηλαδή το ορθόδοξο τυπικό και υπάγονται απευθείας στο Πάπα της Ρώμης τον οποίο και μνημονεύουν ως αρχιεπίσκοπό τους.
Πρόκειται στην ουσία για ακραία προπαγάνδα της Λατινικής Εκκλησίας και πάντα δημιούργησε σοβαρά προβλήματα στο Σώμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Ουνίτες σήμερα υπάρχουν παντού και ιδιαίτερα στην Ουκρανία.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΣ
Τίτλος με τον οποίον προσφωνείται ο Οικουμενικός Πατριάρχης πάντοτε.
Με τον ίδιο τίτλο προσφονείται επίσης ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης όταν βρίσκεται εντός των ορίων της Μητροπόλεώς. Τούτο είναι ιστορικό προνόμιο από την εποχή του Βυζαντίου επειδή η Θεσσαλονίκη ήταν η Συμβασιλεύουσα της Κωνσταντινουπόλεως.
ΠΑΝΟΣΙΟΛΟΓΙΩΤΑΤΟΣ
Τίτλος με τον οποίον προσφωνείται ο λόγιος Αρχιμανδρίτης.
ΠΑΡΑΘΡΟΝΙΟΝ
Είναι το μικρότερο σε μέγεθος στασίδι το οποίο βρίσκεται δίπλα από το Θρόνο και είναι η θέση του Ηγουμένη της.
Επίσης χρησιμοποιείται από τον Επίσκοπο στους Κατανυκτικούς Εσπερινούς της Μεγάλης Τεσσαρακοστής για το πένθιμον της περιόδου.
ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΑΡΙΟ
Λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας μας το οποίο περιέχει τις ακολουθίες των κινητών εορτών από την Ανάσταση μέχρι την Κυριακή των Αγίων Πάντων.
Επειδή έχει χαρμόσυνο περιεχόμενο ονομάζεται και Τριώδιο των Ρόδων ή Πεντηκοστάριο χαρμόσυνο.
ΠΛΑΤΥΤΕΡΑ
Τοχογραφία της Παναγίας στην κόγχη του Ιερού Βήματος πάνω από την Αγία Τράπεζα όπου εικονίζεται να φέρει αγκαλιά τον Χριστό ο οποίος ευλογεί τον κόσμο.
ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΗ
Ειδική Θεία Λειτουργία η οποία τελείται στο μέσον της εβδομάδος μόνο την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Δεν είναι κανονική Θεία Λειτουργία αλλά όπως αναφέρει και το όνομά της τα Τίμια δώρα προετοιμάζονται και καθαγιάζονται κατά την τελευταία Θεία Λειτουργία. Στη συνέχεια φυλάσσονται επάνω στην Αγία Τράπεζα και κατά την ημέρα της τελέσεως της Προηγιασμένης κοινωνούν οι πιστοί.
Η Προηγιασμένη καθιερώθηκε επειδή η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι πένθιμη και δεν τελείται Θεία Λειτουργία, η οποία έχει χαρμόσυνο χαρακτήρα, κατά το μέσον της εβδομάδος. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να κοινωνούν οι πιστοί όταν δεν τελείται Θεία Λειτουργία.
Συνήθως η Προηγιασμένη τελείται Τετάρτη και Παρασκευή και μάλιστα βράδυ.
ΠΡΟΘΕΣΙΣ
Κόγχη εντός του Ιερού βήματος και αριστερά της Αγίας Τραπέζης όπου τοποθετούνται πάντα τα δισκοπότηρα και γίνεται η προετοιμασία των Τιμίων Δώρων.
Συμβολίζει το σπήλαιο της Γεννήσεως και γιαυτό πάντα, στην Πρόθεση, υπάρχει η εικόνα της Γεννήσεως. Ονομάζεται και Προσκομιδή.
ΠΡΟΣΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ ΚΛΗΡΙΚΩΝ
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης : Παναγιώτατος
Υπόλοιποι Πατριάρχες : Μακαριώτατος
Αρχιεπίσκοπος : Μακαριώτατος
Μητροπολίτης : Σεβασμιώτατος
Επίσκοπος (βοηθός) : Θεοφιλέστατος
Αρχιμανδρίτης (λόγιος) : Πανοσιολογιώτατος
Αρχιμανδρίτης (απλός) : Πανοσιώτατος
Ιερομόναχος – μοναχός (λόγιος) : Οσιολογιώτατος
Ιερομόναχος – μοναχός (απλός) : Οσιώτατος
Πρεσβύτερος (λόγιος) : Αιδεσιμολογιώτατος
Πρεσβύτερος (απλός) : Αιδεσιμώτατος
Διάκονος : Ευλαβέστατος
ΠΡΩΤΟΣΥΓΚΕΛΛΟΣ
Ονομάζεται ο ακόλουθος του Επισκόπου σε μια Επαρχία ο οποίος διοικητικά τον αναπληρώνει στην απουσία του. Τιμής ένεκεν η εκκλησία καθιέρωσε οι θέσεις αυτές να πληρούνται από τους άγαμους κληρικούς
ΡΑΒΔΟΣ
Ονομάζεται και Πατερίτσα ή Ποιμαντορική Ράβδος.
Είναι μεταλική. Πρόκειται για διακριτικό του επισκόπου. Καταλήγει σε ένα μικρό σταυρό ο οποίος βρίσκεται ανάμεσα σε δυο φίδια.
Η Ράβδος συμβολίζει την ποιμαντική και πνευματική εξουσία του επισκόπου.
ΡΑΣΟ
Μαύρο απλό ύφασμα χωρίς κουμπιά, με μεγάλα μανίκια το οποίο χρησιμοποιείται ως εξωτερική περιβολή των κληρικών πάνω από το αντερί.
Σκευοφυλάκιο
Ειδικός χώρος δίπλα στο ιερό βήμα όπου φυλάσσονται τα ιερά σκεύη και τα άμφια του ναού.
Σύνοδος
Ονομάζεται η Σύναξις Επισκόπων η οποία αποτελεί το ανώτατο διοικητικό και πνευματικό όργανο της Εκκλησίας.
Διακρίνεται σε τοπική όταν η σύναξις επισκόπων αποτελείται από επισκόπους της τοπικής εκκλησίας και Οικουμενική όταν αποτελείται από όλους τους επισκόπους της Εκκλησίας του Χριστού. Στη μακρόχρονη πορεία της εκκλησίας έχουμε επτά Οικουμενικές Συνόδους. Η Οικουμενική σύνοδος συνέρχεται και αποφαίνεται για σοβαρά δογματικά ζητήματα. (Βλέπε ΟΙ ΕΠΤΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΟΔΟΙ)
Βιβλιογραφία:
Μικρό Χριστιανικό λεξικό (Επισκόπου Αχελώου κ. Ευθυμίου), Λεξικό Λειτουργικών και Τελετουργικών Όρων (Γ. Βεργωτή), Τύποι και Συμβολισμός (Πρωτοπρ. Γεωργίου Μεντιδάκη), Απορίες ( Ευαγγ. Καραδήμου), Χριστιανικόν (Δ.Ν. του Δαρβασέως), Ο Χριστιανικός Ναός καί τα τελούμενα εν αυτώ ( Πρωτοπρ. Κων. Καλλινίκου). Μέγα Ευχολόγιον (Σπυρ. Ζερβού - ΑΣΤΗΡ), Θέματα Λειτουργικής και Τυπικού (Αρχιμ. Γεωργ. Στεφα), Δογματική (Κων. Σκουτέρη). |
