Aγαπητοί συνοδοιπόροι στην νηστεία,
Φτάσαμε πλέον στο μέσον της Ε΄εβδομάδος της αγίας Τεσσαρακοστής, συλλέγοντας κατά την προαίρεσιν και την δύναμη εκάστου πολλές και χρήσιμες εμπειρίες. Εμπειρίες πίστης, κατάνυξης, μετάνοιας , αγάπης, ενδοσκόπησης, εξαγόρευσης,αγνισμού. Άλλος επιφανειακά, άλλος βαθειά και συνειδητά, άλλος πιο συναισθηματικά, άλλος πιό πνευματικά και άλλος κατά τα τυπικά. Ο καθένας μας γνωρίζει και τα μέτρα του και τα ένδον του. Βρισκόμαστε λοιπόν σε ένα κομβικό σημείο. Πίσω μας μέγα του αγώνα πέλαγος, μπροστά μας η αγία κορυφή του Θείου Δράματος. Σε αυτό το κομβικό, το κρίσιμο για την βίωση των αγίων ημερών σημείο, η Εκκλησία μας δεν πρωτοτυπεί θα λέγαμε, αλλά βάζει πάλι ως βραβείον και μέσον την μακαρία μετάνοια. Τώρα είναι η ανακεφαλαίωση του αγώνα πού κάναμε, τώρα στην ενδεκάτη ώρα των εργατών του αμπελώνος, αλλά τώρα είναι και ακόμα μια εφαλτήρια ευκαιρία για να βάλουμε αρχή.
Είδαμε κατά τις προηγούμενες ημέρες πόσο ορθά μελετημένα με θεοσεβή σοφία οι Πατέρες εθέσπισαν τις εορτές προς παραδειγματισμόν και παράκληση μας: Είδαμε τον θρίαμβο της ορθοδοξίας, τα πρότυπα της πίστης και του αγώνα, εκατανύχθημεν στα Απόδειπνα και τις Προηγιασμένες, λάβαμε παρηγοριά και ενίσχυση από τον Σταυρό, ίσως ανεβήκαμε και εμείς έστω και στα ρείθρα της αγιασμένης κλίμακας των αρετών. Οπωσδήποτε πήραμε κάποιες δεσμεύσεις και κάναμε πνευματική ανανέωση συμβολαίου με τον αγιασμό μας. Τώρα λοιπόν είναι η ώρα και η στιγμή να εκτονώσουμε όλο αυτό το συναίσθημα την δύναμη της μετανοίας, της μεταστροφής, της ειλικρινούς κατάνυξης, λίγο πριν απ'το τέλος, λίγο πριν συμπορευθούμε στον Γολγοθά και την Γεθσημανή της συντριβής, λίγο πριν την χαρά της Ανάστασης. Είναι η ημέρα πού ψάλλεται ο αδαμιαίος θρήνος ο Μεγάλος Κανόνας.
Μεγάλος Κανόνας λέγεται γιατί είναι πλατύς σε μέγεθος αλλά και βαθύς σε νοήματα. Ποιητής αυτού του θεσπέσιου έργου είναι ο άγιος Ανδρέας Κρήτης. Ο άγιος αυτός τοποθετεί τον εαυτό του στο τέλος της ηλικίας της ζωής του, παίρνει ως κανόνα, χάρακα τον βίο και τα έργα των αγίων προσώπων αλλά και των αμαρτωλών της Παλαιάς κυρίως αλλά και της Καινής Διαθήκης. Βλέπει λοιπόν εν πνεύματι κατανύξεως και ταπεινώσεως, πώς μιμήθηκε όλα τα κακά έργα και την ανομία των αμαρτωλών, αλλά δεν εζήλωσε, την πίστη και την άσκηση των αγίων. Με πνεύμα και καρδιά συντετριμμένη αναρωτάται από ποιό έργο ανομίας ή αμελείας του, πρέπει να αρχίσει να θρηνεί και για ποιές αρετές πού δεν κατόρθωσε είναι υπόλογος. Αναγνωρίζει ταπεινά τον εαυτό του ως αυτείδωλο. Έκαμε το εγώ του και το σαρκικό θέλημα του είδωλο και θεό γι'αυτό και αυτομέμφεται και αυτοκατηγορείται. Γυμνός και τετραχηλισμένος στέκεται εμπρός σε Αυτόν πού ετάζει επιθυμίες και λογισμούς και απόκρυφες πράξεις. Επικαλείται το έλεος του Θεού πού φάνηκε στοργικός ως Καλός Σαμαρείτης, ως θαυματουργός ιατρός ψυχών και σωμάτων και μάλιστα ως εσταυρωμένος Αμνός πού λυτρώνει τον άνθρωπο. Δεν απελπίζεται σε αυτή την άβυσσο αυτομεμψίας αλλά ελπίζει στο έλεος του Θεού πού είναι μεγάλο και ανεξάντλητο, ώστε να τον ελεήσει τώρα στα έσχατα, πριν χάσει για πάντα την ευκαιρία.
Αυτό το κλίμα συντριβής, ταπείνωσης και μετανοίας έρχεται να ζωγραφίσει και να ενισχύσει ένα άλλο θαυμάσιο τροπάριο, ποίημα του αγίου διακόνου Ρωμανού, πού απευθύνεται στην ψυχή και την προσκαλεί σε εγρήγορση και μετάνοια: Ψυχή μου, ψυχή μου , ανάστα τί καθεύδεις; Το τέλος εγγίζει και μέλλεις θορυβείσθαι. Καλεί την ψυχή του να γρηγορήσει πνευματικά και να μην την κερδίσει ο ύπνος του θανάτου της αμαρτίας. Το τέλος και ο Κριτής είναι κοντά , εγγίζει. Οφείλει να ξυπνήσει από τον βαρύ λήθαργο για να την λυπηθεί ο αιώνιος Κριτής πού είναι πανταχού παρών και τα πάντα πληρών.
Ένα άλλο στοιχείο του Μεγάλου Κανόνος είναι η αναφορά στο πρόσωπο της αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας, της οποίας κανόνας συμψάλλεται σήμερα και η μνήμη τοποθετείται στην Κυριακή πού θα έλθει. Η αγία Μαρία , όπως ήδη γνωρίζουμε δεν ήταν μόνο αμαρτωλή, αλλά παρέσυρε και άλλους στην αμαρτία. Όλη της η ύπαρξη είχε μεταστραφεί στον δαιμονισμό της πορνείας, ώστε να ζεί μόνο για αυτή την αμαρτία. Και όμως η θαυματουργική δύναμη του Σταυρού την ξύπνησε από τον λήθαργο. Βίασε, πίεσε , ενέκρωσε τον ίδιο τον εαυτό της 47 χρόνια μέσα στην έρημο, μονάχη, στο καμίνι της μετανοίας, πού καθαρίζει το χρυσό από τα 'αχρηστα μέταλλα και τον παριστάνει καθαρό και απαστράπτοντα. Αν λοιπόν μια τέτοια γυναίκα με την μετάνοια έφτασε στο ύψος των Αγγέλων, άρα η απελπισία είναι αμαρτία και ανοησία. Ο καθένας μας δύναται βιάζοντας και σταυρώνοντας τον εαυτό του να απαλλαγεί από την συνήθεια και να σωθεί, έστω και αν έφτασε στον έσχατο βαθμό ευτελισμού και αποκτήνωσης. Στύλος πύρινος προς μίμηση είναι αυτή η αγία πού μας προσκαλεί σε μετάνοια.
Εξετάζοντας, λοιπόν αδελφοί μου , όλα τα παραπάνω καλούμαστε να πάρουμε την μεγάλη απόφαση. Ο Χριστός μας καλεί τώρα στην εσχατιά της νηστείας, όχι απλά να βιώσουμε και να δούμε, αλλά να συσταυρωθούμε και να συναναστηθούμε με αυτόν κατά το τροπάριο της Μεγάλης Δευτέρας. Το Πάσχα είναι ένα πέρασμα σε άλλη ποιότητα ζωής, μία κρίση του ίδιου του εαυτού μας. Πολλοί από μας έχουν προσέλθει ήδη στο μυστήριο της εξομολόγησης και νιώθουν τακτοποιημένοι. Γνωρίζουν όμως οι ίδιοι αν φέρουν μέσα τους δείγματα αλλαγής και πνεύμα μετανοίας; Είναι εντάξει με την συνείδηση τους; Ομοιάζουν στον καινούριο εν Χριστώ άνθρωπο; Ας εξετάσει ο καθένας μας τον εαυτό του και ας τον ελέγχξει και ας ζητήσει από τον Θεό με πνεύμα γνήσιας και όχι εξωτερικής μετάνοιας να τον ελεήσει. Άλλοι πάλι δεν προσήλθαν στην εξομολόγηση, είτε από φόβο ή αδιαφορία ή από άγνοια. Ας μην αμελήσουν και ας μην απελπίζονται,. Φιλότιμος γαρ ο Κύριος, αναπαύει τον της πρώτης ώρας καθώς και τον της εσχάτης.
Ας προσέλθουμε όλοι στο λουτρό των δακρύων , στο δρόμο της μετάνοιας, αδελφοί. Η Εκκλησία μας μάς καλεί να κερδήσουμε το μεγάλο στοίχημα: την εν Χριστώ ανακαίνιση μας. Μπορούμε και δυνάμεθα. Και τότε αξίως ας προσέλθουμε στο δεσποτικό δείπνο κεκαθαρμέναις διανοίαις την αγία νύχτα της αναστάσεως.
Καλή ανάσταση
Φτάσαμε πλέον στο μέσον της Ε΄εβδομάδος της αγίας Τεσσαρακοστής, συλλέγοντας κατά την προαίρεσιν και την δύναμη εκάστου πολλές και χρήσιμες εμπειρίες. Εμπειρίες πίστης, κατάνυξης, μετάνοιας , αγάπης, ενδοσκόπησης, εξαγόρευσης,αγνισμού. Άλλος επιφανειακά, άλλος βαθειά και συνειδητά, άλλος πιο συναισθηματικά, άλλος πιό πνευματικά και άλλος κατά τα τυπικά. Ο καθένας μας γνωρίζει και τα μέτρα του και τα ένδον του. Βρισκόμαστε λοιπόν σε ένα κομβικό σημείο. Πίσω μας μέγα του αγώνα πέλαγος, μπροστά μας η αγία κορυφή του Θείου Δράματος. Σε αυτό το κομβικό, το κρίσιμο για την βίωση των αγίων ημερών σημείο, η Εκκλησία μας δεν πρωτοτυπεί θα λέγαμε, αλλά βάζει πάλι ως βραβείον και μέσον την μακαρία μετάνοια. Τώρα είναι η ανακεφαλαίωση του αγώνα πού κάναμε, τώρα στην ενδεκάτη ώρα των εργατών του αμπελώνος, αλλά τώρα είναι και ακόμα μια εφαλτήρια ευκαιρία για να βάλουμε αρχή.
Είδαμε κατά τις προηγούμενες ημέρες πόσο ορθά μελετημένα με θεοσεβή σοφία οι Πατέρες εθέσπισαν τις εορτές προς παραδειγματισμόν και παράκληση μας: Είδαμε τον θρίαμβο της ορθοδοξίας, τα πρότυπα της πίστης και του αγώνα, εκατανύχθημεν στα Απόδειπνα και τις Προηγιασμένες, λάβαμε παρηγοριά και ενίσχυση από τον Σταυρό, ίσως ανεβήκαμε και εμείς έστω και στα ρείθρα της αγιασμένης κλίμακας των αρετών. Οπωσδήποτε πήραμε κάποιες δεσμεύσεις και κάναμε πνευματική ανανέωση συμβολαίου με τον αγιασμό μας. Τώρα λοιπόν είναι η ώρα και η στιγμή να εκτονώσουμε όλο αυτό το συναίσθημα την δύναμη της μετανοίας, της μεταστροφής, της ειλικρινούς κατάνυξης, λίγο πριν απ'το τέλος, λίγο πριν συμπορευθούμε στον Γολγοθά και την Γεθσημανή της συντριβής, λίγο πριν την χαρά της Ανάστασης. Είναι η ημέρα πού ψάλλεται ο αδαμιαίος θρήνος ο Μεγάλος Κανόνας.
Μεγάλος Κανόνας λέγεται γιατί είναι πλατύς σε μέγεθος αλλά και βαθύς σε νοήματα. Ποιητής αυτού του θεσπέσιου έργου είναι ο άγιος Ανδρέας Κρήτης. Ο άγιος αυτός τοποθετεί τον εαυτό του στο τέλος της ηλικίας της ζωής του, παίρνει ως κανόνα, χάρακα τον βίο και τα έργα των αγίων προσώπων αλλά και των αμαρτωλών της Παλαιάς κυρίως αλλά και της Καινής Διαθήκης. Βλέπει λοιπόν εν πνεύματι κατανύξεως και ταπεινώσεως, πώς μιμήθηκε όλα τα κακά έργα και την ανομία των αμαρτωλών, αλλά δεν εζήλωσε, την πίστη και την άσκηση των αγίων. Με πνεύμα και καρδιά συντετριμμένη αναρωτάται από ποιό έργο ανομίας ή αμελείας του, πρέπει να αρχίσει να θρηνεί και για ποιές αρετές πού δεν κατόρθωσε είναι υπόλογος. Αναγνωρίζει ταπεινά τον εαυτό του ως αυτείδωλο. Έκαμε το εγώ του και το σαρκικό θέλημα του είδωλο και θεό γι'αυτό και αυτομέμφεται και αυτοκατηγορείται. Γυμνός και τετραχηλισμένος στέκεται εμπρός σε Αυτόν πού ετάζει επιθυμίες και λογισμούς και απόκρυφες πράξεις. Επικαλείται το έλεος του Θεού πού φάνηκε στοργικός ως Καλός Σαμαρείτης, ως θαυματουργός ιατρός ψυχών και σωμάτων και μάλιστα ως εσταυρωμένος Αμνός πού λυτρώνει τον άνθρωπο. Δεν απελπίζεται σε αυτή την άβυσσο αυτομεμψίας αλλά ελπίζει στο έλεος του Θεού πού είναι μεγάλο και ανεξάντλητο, ώστε να τον ελεήσει τώρα στα έσχατα, πριν χάσει για πάντα την ευκαιρία.
Αυτό το κλίμα συντριβής, ταπείνωσης και μετανοίας έρχεται να ζωγραφίσει και να ενισχύσει ένα άλλο θαυμάσιο τροπάριο, ποίημα του αγίου διακόνου Ρωμανού, πού απευθύνεται στην ψυχή και την προσκαλεί σε εγρήγορση και μετάνοια: Ψυχή μου, ψυχή μου , ανάστα τί καθεύδεις; Το τέλος εγγίζει και μέλλεις θορυβείσθαι. Καλεί την ψυχή του να γρηγορήσει πνευματικά και να μην την κερδίσει ο ύπνος του θανάτου της αμαρτίας. Το τέλος και ο Κριτής είναι κοντά , εγγίζει. Οφείλει να ξυπνήσει από τον βαρύ λήθαργο για να την λυπηθεί ο αιώνιος Κριτής πού είναι πανταχού παρών και τα πάντα πληρών.
Ένα άλλο στοιχείο του Μεγάλου Κανόνος είναι η αναφορά στο πρόσωπο της αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας, της οποίας κανόνας συμψάλλεται σήμερα και η μνήμη τοποθετείται στην Κυριακή πού θα έλθει. Η αγία Μαρία , όπως ήδη γνωρίζουμε δεν ήταν μόνο αμαρτωλή, αλλά παρέσυρε και άλλους στην αμαρτία. Όλη της η ύπαρξη είχε μεταστραφεί στον δαιμονισμό της πορνείας, ώστε να ζεί μόνο για αυτή την αμαρτία. Και όμως η θαυματουργική δύναμη του Σταυρού την ξύπνησε από τον λήθαργο. Βίασε, πίεσε , ενέκρωσε τον ίδιο τον εαυτό της 47 χρόνια μέσα στην έρημο, μονάχη, στο καμίνι της μετανοίας, πού καθαρίζει το χρυσό από τα 'αχρηστα μέταλλα και τον παριστάνει καθαρό και απαστράπτοντα. Αν λοιπόν μια τέτοια γυναίκα με την μετάνοια έφτασε στο ύψος των Αγγέλων, άρα η απελπισία είναι αμαρτία και ανοησία. Ο καθένας μας δύναται βιάζοντας και σταυρώνοντας τον εαυτό του να απαλλαγεί από την συνήθεια και να σωθεί, έστω και αν έφτασε στον έσχατο βαθμό ευτελισμού και αποκτήνωσης. Στύλος πύρινος προς μίμηση είναι αυτή η αγία πού μας προσκαλεί σε μετάνοια.
Εξετάζοντας, λοιπόν αδελφοί μου , όλα τα παραπάνω καλούμαστε να πάρουμε την μεγάλη απόφαση. Ο Χριστός μας καλεί τώρα στην εσχατιά της νηστείας, όχι απλά να βιώσουμε και να δούμε, αλλά να συσταυρωθούμε και να συναναστηθούμε με αυτόν κατά το τροπάριο της Μεγάλης Δευτέρας. Το Πάσχα είναι ένα πέρασμα σε άλλη ποιότητα ζωής, μία κρίση του ίδιου του εαυτού μας. Πολλοί από μας έχουν προσέλθει ήδη στο μυστήριο της εξομολόγησης και νιώθουν τακτοποιημένοι. Γνωρίζουν όμως οι ίδιοι αν φέρουν μέσα τους δείγματα αλλαγής και πνεύμα μετανοίας; Είναι εντάξει με την συνείδηση τους; Ομοιάζουν στον καινούριο εν Χριστώ άνθρωπο; Ας εξετάσει ο καθένας μας τον εαυτό του και ας τον ελέγχξει και ας ζητήσει από τον Θεό με πνεύμα γνήσιας και όχι εξωτερικής μετάνοιας να τον ελεήσει. Άλλοι πάλι δεν προσήλθαν στην εξομολόγηση, είτε από φόβο ή αδιαφορία ή από άγνοια. Ας μην αμελήσουν και ας μην απελπίζονται,. Φιλότιμος γαρ ο Κύριος, αναπαύει τον της πρώτης ώρας καθώς και τον της εσχάτης.
Ας προσέλθουμε όλοι στο λουτρό των δακρύων , στο δρόμο της μετάνοιας, αδελφοί. Η Εκκλησία μας μάς καλεί να κερδήσουμε το μεγάλο στοίχημα: την εν Χριστώ ανακαίνιση μας. Μπορούμε και δυνάμεθα. Και τότε αξίως ας προσέλθουμε στο δεσποτικό δείπνο κεκαθαρμέναις διανοίαις την αγία νύχτα της αναστάσεως.
Καλή ανάσταση
