Πολλά έχουν γραφεί για τα τελώνια. Όμως η πιο συνοπτική και σαφής περιγραφή είναι ό,τι είπε ο άγγελος Κυρίου στον άγιο Μακάριο τον Αιγύπτιο. Παραθέτουμε ό,τι σχετικό:
«Από τη γη έως τον ουρανό υπάρχει σκάλα, και κάθε σκαλοπάτι έχει τάγμα δαιμονικό, που λέγονται τελώνια, και συναντούν την ψυχή εκείνη τα πονηρά πνεύματα, και φέρνουν τα χειρόγραφά της και τα δείχνουν στους Αγγέλους, λέγοντας «την τάδε μέρα, στις τόσο του τάδε μήνα, έκανε αυτή η ψυχή αυτό. Είτε έκλεψε, είτε πόρνευσε, είτε μοίχευσε, […] είτε είπε ψέματα, είτε παρότρυνε κάποιον άνθρωπο σε κάποιο κακό έργο κι ό,τι άλλο κακό έκανε, όλα τα δείχνουν στους Αγγέλους.
Τότε δείχνουν και οι Άγγελοι ό,τι αγαθό έκανε εκείνη η ψυχή, είτε ελεημοσύνη, είτε προσευχή, είτε λειτουργίες, είτε νηστείες, ή ό,τι άλλο καλό. Και αντισταθμίζουν οι Άγγελοι και οι δαίμονες και αν βρεθεί κάπως περισσότερο το αγαθό, αρπάζουν την ψυχή οι Άγγελοι και ανεβαίνει σε άλλο σκαλοπάτι, και τρίζουν τα δόντια τους οι δαίμονες σαν άγρια σκυλιά, και βάζουν βία για να αρπάξουν την ελεεινή εκείνη ψυχή από τα χέρια των Αγγέλων. Η ψυχή τότε συστέλλεται και τη συνέχει τρόμος, και σαν να κρύβεται στις αγκαλιές των αγγέλων και γίνεται μεγάλη λογομαχία και μεγάλος θόρυβος, μέχρι να ελευθερώσουν εκείνη την ελεεινή ψυχή από τα χέρια εκείνων των δαιμόνων.
Και πάλι ανέρχονται σε άλλο σκαλοπάτι και εκεί βρίσκουν άλλο τελώνιο δυσκολότερο και αγριότερο. Και εδώ πάλι γίνεται πολλή όχληση και μεγάλη και ανεκδιήγητη ταραχή, ποιος να λάβει εκείνη την ελεεινή ψυχή. Και οι δαίμονες ελέγχουν την ψυχή εκείνη με κραυγές και της προξενούν φόβο, και λένε «πού πας; Εσύ δεν είσαι που πόρνευσες και κατεμόλυνες το άγιο Βάπτισμα; Εσύ δεν είσαι που μόλυνες το αγγελικό σχήμα; Γύρνα πίσω. Τράβα κάτω. Πήγαινε στο σκοτεινό άδη. Πήγαινε στο πυρ το εξώτερο. Πήγαινε στο σκώληκα τον ακοίμητο».
Τότε αν είναι εκείνη η ψυχή να καταδικαστεί, την επιστρέφουν οι πονηροί δαίμονες κάτω από τη γη, σε τόπο σκοτεινό και οδυνηρό, και αλίμονο στην ψυχή εκείνη και στον άνθρωπο εκείνο. Και ποιος να διηγηθεί, πάτερ άγιε, τις δυσκολίες εκείνες, που περνούν οι ψυχές οι καταδικασμένες στον τόπο εκείνο! Αν όμως βρεθεί η ψυχή καθαρή και αναμάρτητη, ανεβαίνει με τέτοια χαρά στον ουρανό».
Ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ διηγείται: «Κοιμήθηκαν δυο μοναχές. Και οι δύο είχαν χρηματίσει ηγουμένισσες. Ο Κύριος μού αποκάλυψε ότι οι ψυχές τους περνώντας μέσα από τα εναέρια τελώνια δυσκολεύθηκαν. Τρία ημερόνυχτα προσευχόμουν ο ταπεινός και ικέτευα την Παναγία για τη σωτηρία τους. Η αγαθότητα του Κυρίου δι’ ευχών της Υπεραγίας Θεοτόκου, τελικά τις ελέησε. Πέρασαν τα εναέρια τελώνια και έλαβαν την άφεση των αμαρτιών» (Αρχιμ. Τιμοθέου, Όσιος Σεραφείμ, σ. 232). Και έχει σημασία εδώ πώς ο Κύριος αποκάλυψε στον άγιο Σεραφείμ πως οι ψυχές εκείνες δυσκολεύονταν στα τελώνια! Γιατί το αποκάλυψε ο Κύριος; Για να προσευχηθεί ο Όσιος! Και γιατί στον Όσιο; Γιατί ήταν Όσιος! Και η προσευχή του είχε παρρησία! Γι’ αυτό και εισακούσθηκε!
Και τα κεριά που ανάβουμε δίπλα στο νεκρό αυτό το νόημα έχουν: Είναι προσευχή! Ακόμη και τα χέρια του νεκρού δεν είναι σε «προσοχή», αλλά σε σχήμα σταυρού! Ούτως ώστε και το νεκρό σώμα, με το σημείο του σταυρού να ενισχύει την ψυχή!
«Από τη γη έως τον ουρανό υπάρχει σκάλα, και κάθε σκαλοπάτι έχει τάγμα δαιμονικό, που λέγονται τελώνια, και συναντούν την ψυχή εκείνη τα πονηρά πνεύματα, και φέρνουν τα χειρόγραφά της και τα δείχνουν στους Αγγέλους, λέγοντας «την τάδε μέρα, στις τόσο του τάδε μήνα, έκανε αυτή η ψυχή αυτό. Είτε έκλεψε, είτε πόρνευσε, είτε μοίχευσε, […] είτε είπε ψέματα, είτε παρότρυνε κάποιον άνθρωπο σε κάποιο κακό έργο κι ό,τι άλλο κακό έκανε, όλα τα δείχνουν στους Αγγέλους.
Τότε δείχνουν και οι Άγγελοι ό,τι αγαθό έκανε εκείνη η ψυχή, είτε ελεημοσύνη, είτε προσευχή, είτε λειτουργίες, είτε νηστείες, ή ό,τι άλλο καλό. Και αντισταθμίζουν οι Άγγελοι και οι δαίμονες και αν βρεθεί κάπως περισσότερο το αγαθό, αρπάζουν την ψυχή οι Άγγελοι και ανεβαίνει σε άλλο σκαλοπάτι, και τρίζουν τα δόντια τους οι δαίμονες σαν άγρια σκυλιά, και βάζουν βία για να αρπάξουν την ελεεινή εκείνη ψυχή από τα χέρια των Αγγέλων. Η ψυχή τότε συστέλλεται και τη συνέχει τρόμος, και σαν να κρύβεται στις αγκαλιές των αγγέλων και γίνεται μεγάλη λογομαχία και μεγάλος θόρυβος, μέχρι να ελευθερώσουν εκείνη την ελεεινή ψυχή από τα χέρια εκείνων των δαιμόνων.
Και πάλι ανέρχονται σε άλλο σκαλοπάτι και εκεί βρίσκουν άλλο τελώνιο δυσκολότερο και αγριότερο. Και εδώ πάλι γίνεται πολλή όχληση και μεγάλη και ανεκδιήγητη ταραχή, ποιος να λάβει εκείνη την ελεεινή ψυχή. Και οι δαίμονες ελέγχουν την ψυχή εκείνη με κραυγές και της προξενούν φόβο, και λένε «πού πας; Εσύ δεν είσαι που πόρνευσες και κατεμόλυνες το άγιο Βάπτισμα; Εσύ δεν είσαι που μόλυνες το αγγελικό σχήμα; Γύρνα πίσω. Τράβα κάτω. Πήγαινε στο σκοτεινό άδη. Πήγαινε στο πυρ το εξώτερο. Πήγαινε στο σκώληκα τον ακοίμητο».
Τότε αν είναι εκείνη η ψυχή να καταδικαστεί, την επιστρέφουν οι πονηροί δαίμονες κάτω από τη γη, σε τόπο σκοτεινό και οδυνηρό, και αλίμονο στην ψυχή εκείνη και στον άνθρωπο εκείνο. Και ποιος να διηγηθεί, πάτερ άγιε, τις δυσκολίες εκείνες, που περνούν οι ψυχές οι καταδικασμένες στον τόπο εκείνο! Αν όμως βρεθεί η ψυχή καθαρή και αναμάρτητη, ανεβαίνει με τέτοια χαρά στον ουρανό».
Τι πρέπει να κάνουμε;
Τα τελώνια είναι, λοιπόν, για την ψυχή φοβερή δοκιμασία. Φόβος, τρόμος, αγωνία, κυριεύουν την ψυχή (Ψαλμ. 123, 3-5). Στις κρίσιμες αυτές στιγμές η ψυχή χρειάζεται από μας βοήθεια. Ο Κύριος είπε: «Αυτό το γένος δεν απομακρύνεται παρά με προσευχή και νηστεία» (Ματθ. Ιζ΄ 21). Προσευχή, λοιπόν, χρειάζεται από μας η ψυχή! Οι δαίμονες θερμοπαρακαλούσαν τον Κύριο «για να μην τους προστάξει να απέλθουν στην άβυσσο» (Λουκ. Ιη΄ 23), αλλά να τους επιτρέψει να μπούνε στα γουρούνια. Και ο Κύριος εισάκουσε την ικεσία των δαιμόνων! Ποιων; Των δαιμόνων, που αντιστρατεύονται συνεχώς τον Κύριο! Δε θα ακούσει, λοιπόν, ο Κύριος παρόμοια ικεσία των Χριστιανών, που αγωνίζονται να επιτελέσουν το θέλημά του; Ασφαλώς! Πιο πολύ θα εισακουσθεί! (Άγ. Ιωάννης ο Καρπάθιος). Γι’ αυτό, λοιπόν, να κάνουμε θερμά την προσευχή μας προς τον Οικτίρμονα Θεό. Και γι’ αυτό ξενυχτούμε το νεκρό. Συγκεκριμένα: Για να διαβάζουμε το «Ψαλτήρι».Ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ διηγείται: «Κοιμήθηκαν δυο μοναχές. Και οι δύο είχαν χρηματίσει ηγουμένισσες. Ο Κύριος μού αποκάλυψε ότι οι ψυχές τους περνώντας μέσα από τα εναέρια τελώνια δυσκολεύθηκαν. Τρία ημερόνυχτα προσευχόμουν ο ταπεινός και ικέτευα την Παναγία για τη σωτηρία τους. Η αγαθότητα του Κυρίου δι’ ευχών της Υπεραγίας Θεοτόκου, τελικά τις ελέησε. Πέρασαν τα εναέρια τελώνια και έλαβαν την άφεση των αμαρτιών» (Αρχιμ. Τιμοθέου, Όσιος Σεραφείμ, σ. 232). Και έχει σημασία εδώ πώς ο Κύριος αποκάλυψε στον άγιο Σεραφείμ πως οι ψυχές εκείνες δυσκολεύονταν στα τελώνια! Γιατί το αποκάλυψε ο Κύριος; Για να προσευχηθεί ο Όσιος! Και γιατί στον Όσιο; Γιατί ήταν Όσιος! Και η προσευχή του είχε παρρησία! Γι’ αυτό και εισακούσθηκε!
Και τα κεριά που ανάβουμε δίπλα στο νεκρό αυτό το νόημα έχουν: Είναι προσευχή! Ακόμη και τα χέρια του νεκρού δεν είναι σε «προσοχή», αλλά σε σχήμα σταυρού! Ούτως ώστε και το νεκρό σώμα, με το σημείο του σταυρού να ενισχύει την ψυχή!
(Από το βιβλίο «Μετά Θάνατον» του π. Βασιλείου Μπακογιάννη)
