Ἀνδρέα
Θεοδώρου
Ἀφοῦ γίνει αὐτό, ἡ προσευχὴ τῆς πίστεως θὰ κάνει καλὰ τὸν ἄρρωστο, κι ἂν ἔχει κάνει ἁμαρτίες θὰ τοῦ τὶς συγχωρήσει ὁ Θεός.
Στὸ ἱερὸ αὐτὸ Μυστήριο ἔχουμε ἀρκετὲς δογματικὲς δυσκολίες. Ἂν καὶ εἶναι Μυστήριο πού, ὅπως καὶ τὰ ἄλλα, δρᾶ ἐξ ἀνάγκης, ἐν τούτοις δὲν διαπιστώνουμε πάντοτε αὐτὸ στὴν πράξη. Ἐνῶ δηλαδὴ στὰ ἄλλα μυστήρια ἡ ἐνέργεια τῆς Χάριτος εἶναι μυστικὴ καὶ ἀθέατη (στὸ Βάπτισμα δὲν βλέπουμε πὼς ἡ Χάρη καθαρίζει τὴν ψυχὴ ἀπὸ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα, στὴ μετάνοια πὼς ἀποκαθίσταται ἡ δικαίωση τοῦ ἁμαρτωλοῦ κ.λπ.), στὸ Μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου τὸ ἀποτέλεσμα καθορίζεται ὡς ἐξωτερικὸ καὶ ὁρατό: θὰ γίνει καλὰ ὁ ἄνθρωπος, θὰ σηκωθεῖ ἀπὸ τὴν κλίνη τῆς ἀρρώστιας του, θὰ περπατήσει (ἴσως ὄχι ἀμέσως) κ.λπ. Αὐτὸ ὅμως συνήθως δὲν διαπιστώνεται. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ περισσότεροι πιστοί, ὅταν ἀρρωστήσουν, ἐπισκέπτονται τοὺς γιατροὺς καὶ τὶς κλινικὲς καὶ ὄχι τοὺς ἱερεῖς καὶ τοὺς ναούς. Ὀλίγοι εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ προσφεύγουν στὴ βοήθεια τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Γιατί νὰ μὴν παρέχεται πάντοτε ἡ σωματικὴ ἴαση τῶν ἀσθενούντων; Μήπως φταίει ἡ ἔλλειψη πίστεως τοῦ ἀσθενοῦντος ἢ τῶν οἰκείων του; Πολὺ πιθανό. Ἄλλωστε, συστήνοντας ὁ Κύριος τὸ Εὐχέλαιο δὲν ἀποσκοποῦσε στὴ διαρκῆ ἀποτροπὴ τοῦ θανάτου ἀπὸ τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας Του. ‘
Ἴσως νὰ μὴ χορηγεῖ τὴν ἴαση, γιατί ἡ παράταση τῆς ἀσθένειας στὸ συγκεκριμένο ἀσθενῆ ἔχει σωτήρια γι’ αὐτὸν ἀποτελέσματα, ὅπως μπορεῖ νὰ ἔχει καὶ ὁ θάνατος. Τὰ πράγματα ὅμως αὐτὰ γνωρίζει μονάχα ὁ Θεός. Εἶναι, λοιπόν, ἀνενεργὲς τὸ ἱερὸ Μυστήριο; Ἀσφαλῶς ὄχι. Ἐνεργεῖ ἐκεῖ ποὺ θέλει ὁ ἅγιος Θεὸς καὶ ὅταν φυσικὰ συντρέχουν οἱ κατάλληλες ὑποκειμενικὲς συνθῆκες (κυρίως ἡ πίστη: «ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώζει τὸν κάμνοντα»).
Ἡ δεύτερη δυσκολία ποὺ εἶναι μεγαλύτερη τῆς πρώτης, εἶναι ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ ἀσθενοῦντος. Τὸ Εὐχέλαιο συγχωρεῖ ἁμαρτίες. Γιὰ τὸ σκοπὸ ὅμως αὐτὸ ὑπάρχει ἄλλο θεοσύστατο Μυστήριο, ἡ μετάνοια καὶ ἐξομολόγηση. Νὰ ὑποθέσουμε ὅτι τὸ ἕνα Μυστήριο καθιστᾶ ἄχρηστο τὸ ἄλλο; Ἂν δηλαδὴ κάνω τὸ ἱερὸ Εὐχέλαιο καὶ συγχωρηθοῦν οἱ ἁμαρτίες μου, μπορῶ νὰ μὴν προσέλθω στὸ μυστήριο τῆς μετανοίας; Εἶναι πολὺ τολμηρὸ καὶ ἐπικίνδυνο νὰ ἰσχυρισθεῖ κανεὶς κάτι τέτοιο. Ἡ μετάνοια εἶναι αὐτοτελὲς καὶ κυριῶδες μυστήριο, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἀντικατασταθεῖ ἀπ’ ὁ,τιδήποτε ἄλλο. Τί συμβαίνει, λοιπόν; Νὰ ὑποθέσουμε ὅτι στὸ Εὐχέλαιο συγχωροῦνται τὰ λείψανα τῆς ἁμαρτίας, στὴν ὁποία ὀφείλεται ἡ σωματικὴ ἀσθένεια, τὰ ὁποῖα δὲν ἐξομολογήθηκαν στὸν ἱερέα, ἢ ἄλλα πού δὲν μπορεῖ ὁ ἀσθενής, λόγω τῆς καταστάσεώς του, νὰ ἐξομολογηθεῖ; Ποιὸς μπορεῖ νὰ γνωρίζει αὐτὰ τὰ πράγματα;
Τρίτη, τέλος, δυσκολία, εἶναι ἡ πράξη τῆς Ἐκκλησίας νὰ τελεῖ τὸ μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου καὶ σὲ ὑγιῆ μέλη της. Σὲ τί ἀποβλέπει ἡ πράξη αὐτή; Ἀφοῦ εἶναι ὑγιὴς ὁ πιστός, γιατί νὰ κάνει τὸ Εὐχέλαιο; Ἂν πάλι γιὰ νὰ συγχωρηθοῦν οἱ ἁμαρτίες του, αὐτὸ δὲν καταστρατηγεῖ τὸ ἱερὸ μυστήριο τῆς μετανοίας; Ἢ μπορεῖ κατὰ πλεονασμὸ νὰ κάνει καὶ τὰ δύο; Μὰ θὰ μοῦ πεῖτε, ὅτι ἀπόλυτα ὑγιὴς δὲν εἶναι κανένας καὶ ὅτι ὅλοι λίγο πολὺ πάσχουμε ἀπὸ κάτι. Ὅμως δὲν εἶναι αὐτὸ ποὺ ὑπονοεῖ ἡ Γραφή, ἀλλὰ τὶς περιπτώσεις ἐκεῖνες, κατὰ τὶς ὁποῖες ὁ πιστὸς εἶναι σοβαρὰ ἀσθενὴς καὶ εἶναι ξαπλωμένος στὸ κρεβάτι («καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος»).
Καὶ μία τελευταία ἀνθρώπινη σκέψη. Μήπως ἡ διακονία τοῦ ἱεροῦ Μυστηρίου σὲ ὑγιεῖς ἐκτὸς τῶν ἄλλων βοηθεῖ στὸ νὰ συντηρεῖται τοῦτο στὴ μνήμη τοῦ πληρώματος, τὸ ὁποῖο σιγὰ σιγὰ θὰ περιερχόταν σὲ λησμοσύνη, δεδομένου ὅτι ἡ συντριπτικὴ πλειονότητα τῶν πιστῶν, ὅταν ἀρρωστήσουν, προσφεύγουν στὰ μέσα τῆς ἀνθρώπινης ἐπιστήμης καὶ ὄχι στὸ μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας;
Στὴ Δυτικὴ Ἐκκλησία τὸ μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου παρέχεται ὡς ἔσχατη χρίση σὲ περιπτώσεις βαριὰ ἀσθενούντων, ὡς ἐφόδιο κατὰ τοῦ ἐπικείμενου θανάτου. Σὲ μᾶς τὸ ἐφόδιο αὐτὸ εἶναι ἡ κοινωνία τῶν ἀχράντων μυστηρίων.
Ἀπαντήσεις σὲ ἐρωτήματα δογματικὰ
ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας
Ποιὸς εἶναι ὁ σκοπὸς τοῦ
ἱεροῦ μυστηρίου τοῦ Εὐχελαίου;
Τὸν καθορίζει ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος: «Κακοπαθεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσευχέσθω· εὐθυμεῖ τις; ψαλλέτω. ἀσθενεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσκαλεσάσθω τοὺς πρεσβυτέρους τῆς ἐκκλησίας, καὶ προσευξάσθωσαν ἐπ’ αὐτὸν ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου· καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα, καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος· κἂν ἁμαρτίας ᾖ πεποιηκώς, ἀφεθήσεται αὐτῷ»(5,14-15).
Σύμφωνα μὲ τὸ ἁγιογραφικὸ χωρίο σκοπὸς τοῦ ἱεροῦ Μυστηρίου εἶναι πρωταρχικὰ καὶ κύρια ἡ ἴαση τῆς σωματικῆς νόσου ποὺ κατατρύχει τὸν πιστό. Εἶναι κανεὶς ἄρρωστος ἀπό σᾶς; ἐρωτᾶ. Ἂν εἶναι, ἂς προσκαλέσει τοὺς πρεσβυτέρους (περισσότεροι τοῦ ἑνὸς) στὸ σπίτι του, καὶ ἂς προσευχηθοῦν στὸν Θεὸ γι’ αὐτόν, ἀφοῦ τὸν ἀλείψουν μὲ ἁγιασμένο ἔλαιο. Ἡ ἐπάλειψη συνοδεύεται ἀπὸ τὴν εὐχή: «Πάτερ Ἅγιε, ἰατρὲ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων, ὁ πέμψας τὸν μονογενῆ σου Υἱόν, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, πᾶσαν νόσον ἰώμενον καὶ ἐκ θανάτου λυτρούμενον, ἴασαι καὶ τὸν δοῦλον σου (τόνδε), ἐκ τῆς περιεχούσης αὐτὸν σωματικῆς καὶ ψυχικῆς ἀσθενείας, καὶ ζωοποίησον αὐτὸν διὰ τῆς χάριτος τοῦ Χριστοῦ σου…» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, 1992, σελ. 194)
Τὸν καθορίζει ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος: «Κακοπαθεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσευχέσθω· εὐθυμεῖ τις; ψαλλέτω. ἀσθενεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσκαλεσάσθω τοὺς πρεσβυτέρους τῆς ἐκκλησίας, καὶ προσευξάσθωσαν ἐπ’ αὐτὸν ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου· καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα, καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος· κἂν ἁμαρτίας ᾖ πεποιηκώς, ἀφεθήσεται αὐτῷ»(5,14-15).
Σύμφωνα μὲ τὸ ἁγιογραφικὸ χωρίο σκοπὸς τοῦ ἱεροῦ Μυστηρίου εἶναι πρωταρχικὰ καὶ κύρια ἡ ἴαση τῆς σωματικῆς νόσου ποὺ κατατρύχει τὸν πιστό. Εἶναι κανεὶς ἄρρωστος ἀπό σᾶς; ἐρωτᾶ. Ἂν εἶναι, ἂς προσκαλέσει τοὺς πρεσβυτέρους (περισσότεροι τοῦ ἑνὸς) στὸ σπίτι του, καὶ ἂς προσευχηθοῦν στὸν Θεὸ γι’ αὐτόν, ἀφοῦ τὸν ἀλείψουν μὲ ἁγιασμένο ἔλαιο. Ἡ ἐπάλειψη συνοδεύεται ἀπὸ τὴν εὐχή: «Πάτερ Ἅγιε, ἰατρὲ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων, ὁ πέμψας τὸν μονογενῆ σου Υἱόν, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, πᾶσαν νόσον ἰώμενον καὶ ἐκ θανάτου λυτρούμενον, ἴασαι καὶ τὸν δοῦλον σου (τόνδε), ἐκ τῆς περιεχούσης αὐτὸν σωματικῆς καὶ ψυχικῆς ἀσθενείας, καὶ ζωοποίησον αὐτὸν διὰ τῆς χάριτος τοῦ Χριστοῦ σου…» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, 1992, σελ. 194)
Ἀφοῦ γίνει αὐτό, ἡ προσευχὴ τῆς πίστεως θὰ κάνει καλὰ τὸν ἄρρωστο, κι ἂν ἔχει κάνει ἁμαρτίες θὰ τοῦ τὶς συγχωρήσει ὁ Θεός.
Στὸ ἱερὸ αὐτὸ Μυστήριο ἔχουμε ἀρκετὲς δογματικὲς δυσκολίες. Ἂν καὶ εἶναι Μυστήριο πού, ὅπως καὶ τὰ ἄλλα, δρᾶ ἐξ ἀνάγκης, ἐν τούτοις δὲν διαπιστώνουμε πάντοτε αὐτὸ στὴν πράξη. Ἐνῶ δηλαδὴ στὰ ἄλλα μυστήρια ἡ ἐνέργεια τῆς Χάριτος εἶναι μυστικὴ καὶ ἀθέατη (στὸ Βάπτισμα δὲν βλέπουμε πὼς ἡ Χάρη καθαρίζει τὴν ψυχὴ ἀπὸ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα, στὴ μετάνοια πὼς ἀποκαθίσταται ἡ δικαίωση τοῦ ἁμαρτωλοῦ κ.λπ.), στὸ Μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου τὸ ἀποτέλεσμα καθορίζεται ὡς ἐξωτερικὸ καὶ ὁρατό: θὰ γίνει καλὰ ὁ ἄνθρωπος, θὰ σηκωθεῖ ἀπὸ τὴν κλίνη τῆς ἀρρώστιας του, θὰ περπατήσει (ἴσως ὄχι ἀμέσως) κ.λπ. Αὐτὸ ὅμως συνήθως δὲν διαπιστώνεται. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ περισσότεροι πιστοί, ὅταν ἀρρωστήσουν, ἐπισκέπτονται τοὺς γιατροὺς καὶ τὶς κλινικὲς καὶ ὄχι τοὺς ἱερεῖς καὶ τοὺς ναούς. Ὀλίγοι εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ προσφεύγουν στὴ βοήθεια τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Γιατί νὰ μὴν παρέχεται πάντοτε ἡ σωματικὴ ἴαση τῶν ἀσθενούντων; Μήπως φταίει ἡ ἔλλειψη πίστεως τοῦ ἀσθενοῦντος ἢ τῶν οἰκείων του; Πολὺ πιθανό. Ἄλλωστε, συστήνοντας ὁ Κύριος τὸ Εὐχέλαιο δὲν ἀποσκοποῦσε στὴ διαρκῆ ἀποτροπὴ τοῦ θανάτου ἀπὸ τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας Του. ‘
Ἴσως νὰ μὴ χορηγεῖ τὴν ἴαση, γιατί ἡ παράταση τῆς ἀσθένειας στὸ συγκεκριμένο ἀσθενῆ ἔχει σωτήρια γι’ αὐτὸν ἀποτελέσματα, ὅπως μπορεῖ νὰ ἔχει καὶ ὁ θάνατος. Τὰ πράγματα ὅμως αὐτὰ γνωρίζει μονάχα ὁ Θεός. Εἶναι, λοιπόν, ἀνενεργὲς τὸ ἱερὸ Μυστήριο; Ἀσφαλῶς ὄχι. Ἐνεργεῖ ἐκεῖ ποὺ θέλει ὁ ἅγιος Θεὸς καὶ ὅταν φυσικὰ συντρέχουν οἱ κατάλληλες ὑποκειμενικὲς συνθῆκες (κυρίως ἡ πίστη: «ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώζει τὸν κάμνοντα»).
Ἡ δεύτερη δυσκολία ποὺ εἶναι μεγαλύτερη τῆς πρώτης, εἶναι ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ ἀσθενοῦντος. Τὸ Εὐχέλαιο συγχωρεῖ ἁμαρτίες. Γιὰ τὸ σκοπὸ ὅμως αὐτὸ ὑπάρχει ἄλλο θεοσύστατο Μυστήριο, ἡ μετάνοια καὶ ἐξομολόγηση. Νὰ ὑποθέσουμε ὅτι τὸ ἕνα Μυστήριο καθιστᾶ ἄχρηστο τὸ ἄλλο; Ἂν δηλαδὴ κάνω τὸ ἱερὸ Εὐχέλαιο καὶ συγχωρηθοῦν οἱ ἁμαρτίες μου, μπορῶ νὰ μὴν προσέλθω στὸ μυστήριο τῆς μετανοίας; Εἶναι πολὺ τολμηρὸ καὶ ἐπικίνδυνο νὰ ἰσχυρισθεῖ κανεὶς κάτι τέτοιο. Ἡ μετάνοια εἶναι αὐτοτελὲς καὶ κυριῶδες μυστήριο, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἀντικατασταθεῖ ἀπ’ ὁ,τιδήποτε ἄλλο. Τί συμβαίνει, λοιπόν; Νὰ ὑποθέσουμε ὅτι στὸ Εὐχέλαιο συγχωροῦνται τὰ λείψανα τῆς ἁμαρτίας, στὴν ὁποία ὀφείλεται ἡ σωματικὴ ἀσθένεια, τὰ ὁποῖα δὲν ἐξομολογήθηκαν στὸν ἱερέα, ἢ ἄλλα πού δὲν μπορεῖ ὁ ἀσθενής, λόγω τῆς καταστάσεώς του, νὰ ἐξομολογηθεῖ; Ποιὸς μπορεῖ νὰ γνωρίζει αὐτὰ τὰ πράγματα;
Τρίτη, τέλος, δυσκολία, εἶναι ἡ πράξη τῆς Ἐκκλησίας νὰ τελεῖ τὸ μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου καὶ σὲ ὑγιῆ μέλη της. Σὲ τί ἀποβλέπει ἡ πράξη αὐτή; Ἀφοῦ εἶναι ὑγιὴς ὁ πιστός, γιατί νὰ κάνει τὸ Εὐχέλαιο; Ἂν πάλι γιὰ νὰ συγχωρηθοῦν οἱ ἁμαρτίες του, αὐτὸ δὲν καταστρατηγεῖ τὸ ἱερὸ μυστήριο τῆς μετανοίας; Ἢ μπορεῖ κατὰ πλεονασμὸ νὰ κάνει καὶ τὰ δύο; Μὰ θὰ μοῦ πεῖτε, ὅτι ἀπόλυτα ὑγιὴς δὲν εἶναι κανένας καὶ ὅτι ὅλοι λίγο πολὺ πάσχουμε ἀπὸ κάτι. Ὅμως δὲν εἶναι αὐτὸ ποὺ ὑπονοεῖ ἡ Γραφή, ἀλλὰ τὶς περιπτώσεις ἐκεῖνες, κατὰ τὶς ὁποῖες ὁ πιστὸς εἶναι σοβαρὰ ἀσθενὴς καὶ εἶναι ξαπλωμένος στὸ κρεβάτι («καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος»).
Καὶ μία τελευταία ἀνθρώπινη σκέψη. Μήπως ἡ διακονία τοῦ ἱεροῦ Μυστηρίου σὲ ὑγιεῖς ἐκτὸς τῶν ἄλλων βοηθεῖ στὸ νὰ συντηρεῖται τοῦτο στὴ μνήμη τοῦ πληρώματος, τὸ ὁποῖο σιγὰ σιγὰ θὰ περιερχόταν σὲ λησμοσύνη, δεδομένου ὅτι ἡ συντριπτικὴ πλειονότητα τῶν πιστῶν, ὅταν ἀρρωστήσουν, προσφεύγουν στὰ μέσα τῆς ἀνθρώπινης ἐπιστήμης καὶ ὄχι στὸ μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας;
Στὴ Δυτικὴ Ἐκκλησία τὸ μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου παρέχεται ὡς ἔσχατη χρίση σὲ περιπτώσεις βαριὰ ἀσθενούντων, ὡς ἐφόδιο κατὰ τοῦ ἐπικείμενου θανάτου. Σὲ μᾶς τὸ ἐφόδιο αὐτὸ εἶναι ἡ κοινωνία τῶν ἀχράντων μυστηρίων.
Ἀπαντήσεις σὲ ἐρωτήματα δογματικὰ
ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας
