.jpg)
Εκατόν πενήντα χρόνια συμπληρώνουν από την ομολογιακή κοίμηση του οσίου πατρός ημών Χριστοφόρου του Παπουλάκου Ινστιτούτου (+ 18-1-1861). Ωστόσο η βιωτή και η τιμή του αν και παρήλθε ενάμιση αιώνας μένη πολύ ζωντανή στον σύγχρονο ρωμιό. Οι διώκτες του νόμιζαν ότι με το να τον φιμώσουν θα τον «σκότωναν». Μπορεί αν τον σκότωσαν σωματικά, όμως το πνεύμα του και η Διδαχές του πήραν σάρκα και έμειναν ζωντανές και δυναμώνουν. Παρακάτω παρατίθεται ένα σύντομο βιογραφικό της θρυλικής αυτής μορφής.
Ο Μοναχός Χριστοφόρος Παναγιωτόπουλος ή Παπουλάκος είναι ένας σύγχρονος απόστολος των Ρωμιών και της Ορθοδοξίας. Παρά ταύτα η μορφή και η δράση του επί εκατόν πενήντα και πλέον χρόνια τελούσε υπό αμφισβήτηση και παρεξήγηση μέσα στην τεχνητή ομίχλη, την οποία είχαν δημιουργήσει η κακία και η αντινομίες της εποχής του, και μόλις στις μέρες μας αποκαθίσταται με όλη της τη λαμπρότητα.
Ο Παπουλάκος/κης γεννήθηκε μετά το 1770 στον Άρμπουνα των Καλαβρύτων. Μετέρχονταν το οικογενειακό επάγγελμα του κρεοπώλη. Ήταν άνθρωπος φιλήσυχος και δίκαιος. Σε ώριμη ηλικία βλέπει ένα ουράνιο σημείο στην οικία του, που τον προστάζει να αφιερωθεί εξ ολοκλήρου στον Χριστό ως κήρυκας μοναχός. Πιό ψηλά από το χωριό του χτίζει τη Ιδ. Σκήτη της «Κοιμήσεως της Θεοτόκου». Ήταν απλός και κατείχε στοιχειώδεις γραμματικές γνώσεις· ως εκ τούτου δεν θα μπορούσε να κατακτήσει κάποια υπεύθυνη θέση στον ανώτατο κλήρο. Είχε όμως την τύχη να ζήσει στην πιο έντονη περίοδο του Έθνους μας. Συμμετείχε στη μεγάλη προετοιμασία και στον αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδος από το μακρόχρονο οθωμανικό ζυγό.
Έτσι ζυμώθηκε με τα εθνικά νάματα και την πνευματικότητα, που απορρέουν από τη μακραίωνη παράδοσή μας και την άνευ όρων και ορίων προσήλωση της ελλαδικής Εκκλησίας στην Μεγάλη Μητέρα Εκκλησία. Καί όταν οι Βαυαροί και τα όργανά τους θέλησαν να αλλοιώσουν το ελληνορθόδοξο πνεύμα με απαράδεκτες και ύποπτες καινοτομίες, ο Χριστοφόρος τέθηκε επικεφαλής στον αγώνα για την αλήθεια και την ελευθερία. Μαζί του λόγιοι και οσιώτατοι ρασοφόροι της εποχής του, όπως ο εκ Κεφαλληνίας Κοσμάς Φλαμιάτος, ο Μεγαλοσπηλιώτης Ιγνάτιος Λαμπρόπουλος, ο Κωνσταντίνος ο εξ Οικονόμων, ο Διονύσιος Επιφανιάδης, και άλλοι Κολλυβάδες και πνευματικοί άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά και μορφωτικά στρώματα.
Ο Παπουλάκος περιοδεύει σε όλη την Πελοπόννησο, στην Αττική και σε πολλά νησιά, όπως στις Σπέτσες, στην Ύδρα, στον Πόρο και στην Ελαφόνησο, διδάσκοντας το Λόγο του Θεού. Οι Διδαχές του είναι βάλσαμο και ελπίδα για τους ταλαίπωρους ανθρώπους των περιοχών αυτών. Παντού στηλιτεύει τις προσπάθειες της ξενόφερτης εξουσίας και των προστατών αυτής, που προσπαθούν να αλλοιώσουν την παράδοσή μας. Με το λόγο του μεταμορφώνει το λαό, ώστε να επικρατεί αγάπη, δικαιοσύνη και συγχώρηση. Ο Τύπος της εποχής γράφει πως: «ο,τι δεν κατάφεραν οι νόμοι, το κατόρθωσε με το κήρυγμά του ο Χριστοφόρος».
H φιλανθρωπία και η καλοσύνη εξαπλώνονται παντού, απ’ όπου περνά. Η Ιερά Σύνοδος αρχικά προτείνει να τον αφήσουν ελεύθερΗ Ιερά Σύνοδος αρχικά προτείνει να τον αφήσουν ελεύθερο, διαπιστώνοντας: «ότι όπου αν απήλθε, κηρύξας τον λόγον του Θεού, ούτε αγυρτίαν, ούτε ιδιοτέλειάν τινα εφάνη μετελθών, αλλ’ αφιλοκερδής ων, και ακτήμων, και ως ο υπό απλούς απλούστατος τον λόγον του Θεού κηρύξας, συνέστειλε και παντελώς έπαυσε διά της διδασκαλίας του την ζωοκλοπήν, την δενδροκοπίαν, την ψευδορκίαν κ.τ.λ. και … θεωρεί αυτόν της κατ’ αυτού γενομένης κατηγορίας Αθώον». Ωστόσο οι ισχυροί φοβούνται και πιέζουν την Ι. Σύνοδο να εκδώσει αργότερα απαγορευτική εγκύκλιο για τα κηρύγματά του. Ο Παπουλάκος επιστρέφει στον Άρμπουνα για περισυλλογή· αλλ’ όμως όχι για πολύ.
Ο αγώνας έχει γίνει γι’ αυτόν σκοπός της υπάρξεώς του. Όταν σε λίγο ξαναβγαίνει στα χωριά και στην ύπαιθρο, η Πελοπόννησος ολόκληρη και πολλά νησιά δονούνται από ενθουσιασμό. Τού επιφυλάσσουν πρωτοφανή για τα χρονικά υποδοχή. Μιά μεγάλη πνευματική λιτανεία διασχίζει απ’ άκρου εις άκρον το Μοριά με επικεφαλής τον Παπουλάκο. Παντού το πλήθος μαζί με τον κλήρο τον αποθεώνει και τον ακολουθεί ψάλλοντας το «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ…».
Η μεγάλη πορεία της πίστεως φθάνει μέχρι την Καλαμάτα. Τότε η Κυβέρνηση και η Ι. Σύνοδος ανησυχούν και αποφασίζουν να αντιδράσουν. Στρατός και στόλος αποστέλλονται εναντίον του άοπλου Γέροντος, για να καταστείλουν το «κίνημα». Ο Παπουλάκος καταφεύγει στα απρόσιτα βουνά της Μάνης, όπου τον προστατεύει μεν η αγάπη των κατοίκων, θα τον καταδώσει όμως το πάθος της φιλαργυρίας. Η αμοιβή της συλλήψεώς του είχε οριστεί σε έξι χιλιάδες δραχμές και ο προδότης, δυστυχώς, βρέθηκε ανάμεσα στον κλήρο.
Ο αγωνιστής για ένα χρόνο εγκλείεται στις υγρές και ανήλιες φυλακές του Ρίου. Όταν μεταφέρεται στην Αθήνα, για να δικασθεί, κλήρος και λαός, με κλάματα και δεήσεις, υποκλίνονται σε εκείνον, απ’ όπου περνά. Το Κράτος δεν τολμά να τον δικάσει, γιατί ο λαός είναι με το μέρος του και έτοιμος να αναιρέσει τις συκοφαντίες. Με πιέσεις της πολιτείας στην Ι. Συνόδο περιορίζεται σωματικώς διά βίου,περιφρουρούμενος στη Μονή Προφήτου Ηλιού Θήρας και αργότερα στη Μονή Παναχράντου Άνδρου. Οι εντολές της εξουσία σε όλη την διάρκεια των εξοριών του Παπουλάκου είναι ιδιαίτερα αυστηρή. Οι διαταγές θυμίζουν δικτατορικά καθεστώτα. Ακόμα οι αθρογράφει αναφέρονται σε ένα δυσάρεστο γεγονός, όπου ο επίσκοπος Άνδρου Μητροφάνης, σάπισε στο ξύλο τον ομολογητή Χριστοφόρο: «Προσεκλήθη εις την Μονήν Παναχράντου Άνδρο ο λειτουργός Μητροφάνης εξέρχεται και προσκαλεί τον γέροντα Παπουλάκον, ίνα τον νουθετήση ο χρείαν έχων νουθεσίας και ακούει παρ’ αυτού το «ιατρέ, θεράπευσον πρώτον σεαυτόν».
Αλλ’ αντί ενός λόγου του θείου Ευαγγελίου ραπίζει τον δυστυχή αυτόν γέροντα και κατασυντρίβει επί της κεφαλής του παχείαν ράβδον. Είτα καταδεσμεύει αυτόν εις κάθυγρόν τι και σκοτεινόν δωμάτιον της Μονής, όπως εκεί αποδώση τας τελευταίας πνοάς του. Ο παράτολμος Μητροφάνης κατεβαίνει εις την πόλιν και διαδίδει ψευδώς ότι ο πνέων τα λοίσθια γέρων ύβρισε το ιερόν του Βασιλέως πρόσωπον. Μεσολαβήσει του δικηγόρου Ν. Σαριπόλου προς τον απηνή Μητροφάνην, μεταφέρεται ο δυστυχής γέρων εις άλλο δωμάτιον, άλλως ο Χριστοφόρος Παπουλάκος ήθελε κατακλείεσθαι σήμερον εις ένα ψυχρόν τάφον και ο λεγόμενος Ιεράρχης ήθελεν είσθαι ο προφανής του ανθρώπου φονεύς. Μετά από αυτό το γεγονός ο δικηγόρος Ν. Σαρίπολος ζητά να δεί τον τραυματισμένο γέροντα και σημειώνει μεταξύ άλλων στην αναφορά του: «Περιεργείας χάριν εζήτησα να ίδω τον Παπουλάκον, και τούτο μοί επετράπη. Εις την θέαν λοιπόν ανδρός γέροντος εν καθύγρω κεκλεισμένου δωματίω, και επί της υγράς γης κειμένου, το ράσον αυτού μόνον ως κλίνην έχοντος, πικρώς συνεκινήθην, η δε λύπη μου ηύξησε οτ’ έμαθον ότι ην και ασθενής, και ότι τω εγένετο και αφαίμαξις εκείνην την ημέραν. Καίτοι εγίνωσκον την αιτίαν, δι’ ην ο Παπουλάκος ετιμωρείτο ούτως, ηρώτησα όμως αυτόν, ούτος δε μοί είπεν ότι τον εκτύπησεν ο αρχιερεύς και τον εφυλάκισε, διότι ελάλησε προς αυτόν την αλήθειαν. Τις δε ήτο η κατά Παπουλάκον αλήθεια αύτη; Ότι ο αρχιερεύς ηγόρασε χρήμασι την επισκοπήν,ότι τα δαπανηθέντα, ως εικός, έμελλε να εισπράξη παρά του ποιμνίου του, ίνα μη ζημιωθή, και προς τούτο μάλιστα έφερε τω αρχιερεί και αυτός ο Παπουλάκος την εισφοράν του δραχμήν μίαν».
Αλλά ο λαός δεν τον λησμονεί. Απ’ όλα τα Βαλκάνια έρχονται προσκυνητές στα σιδερόφρακτα κελλιά, όπου φυλάσσεται, για να πάρουν την ευχή του ή κομμάτι από το ράσο του για αγιασμό. Κοιμήθηκε στην Άνδρο στις 18 Ιανουαρίου 1861. Λίγο νωρίτερα ο φρουρός του ζήτησε συγγνώμη από τον Γέροντα και την ευλογία του, για να γίνει Μοναχός. Είχε την πεποίθηση ότι κάτω από την κατάλευκη γενειάδα του εκπορεύονταν φως και αλήθεια.
Ο Παπουλάκος κοιμήθηκε αγνοημένος από τους ισχυρούς, που προσπάθησαν και μετά το θάνατό του να κηλιδώσουν τη μνήμη του. Αλλά ο κλήρος και ο λαός τον ήθελε πάντα κοντά του. Πολλοί Ναοί χτίζονταν στο όνομά του, όσο ακόμα ζούσε, προσωπικά του αντικείμενα τοποθετούνται, μαζί με τη μορφή του σε δαγκεροτυπία, στα εικονοστάσια ως λείψανα. Από πατέρα σε παιδί με ευλάβεια μεταφέρεται ο σπόρος, που έρριξε ο φωτισμένος αυτός, αλλά και θαρραλέος, αγωνιστής–μοναχός. Με σεβασμό αναφέρονται όλοι στην πορεία της ζωής του, από το σπίτι του στον Άρμπουνα Κλειτορίας μέχρι τη Μονή Παναχράντου, «εδώ γεννήθηκε ο Παπουλάκος», ή «από εδώ πέρασε», ή «σε αυτή την πέτρα ανεβασμένος κήρυξε».
Στην εποχή του ορισμένοι από σύγχυση ή εμπάθεια τον αποκάλεσαν αγύρτη, το επίσημο κράτος τον συνέλαβε και η Ιερά Σύνοδος, υπό την πίεση της εξουσίας, τον περιόρισε διά βίου σε Μονές της Θήρας και της Άνδρου. Αλλά ο λαός από γενιά σε γενιά, σαν μέσα σε θρύλο, μας μεταλαμπαδεύει με ευλάβεια και σεβασμό τη μνήμη, τη φήμη και τα σημεία του. Έτσι, τώρα που ο χρόνος τον απομάκρυνε από τις σύγχρονες περιστάσεις, μπορούμε να τον δούμε και να τον κρίνουμε καλύτερα.
Μετά πολλά χρόνια έρχεται η αναγνώριση. Είναι και αυτό ένα από τα χαρακτηριστικά της φυλής μας. Εδώ οι ήρωες, οι Άγιοι και οι μεγάλες προσωπικότητες δεν ανακηρύσσονται ούτε επιβάλλονται με δόγματα με διατάγματα. Εδώ τους μεγάλους τους αναδεικνύει ο λαός,αφού ο χρόνος ξεκαθαρίσει τις ύποπτες αλληλεπιδράσεις της εποχής και των συνανθρώπων τους.
Έτσι, ο Παπουλάκος, ο φτωχός Μοναχός, περνά ήδη στη χορεία των Αγίων της Ορθοδοξίας και τιμάται την ημέρα της κοίμησής του, την 18η Ιανουαρίου, καθώς και την 18η Αυγούστου σε ανάμνηση της λιτάνευσης της εικόνος και της τιμίας κάρας του, κατά το θέρος του 1973, στην Αχαία.
Όλοι εμείς αναγνωρίζουμε την προσφορά και την τιμή του Παπουλάκου, στοιχώντας άλλωστε με τη σοφή και θεόπνευστη κρίση της σεπτής κορυφής της Ορθοδοξίας, του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου επευλογώντας πόνημα της ταπεινότητός μου (29.12.09) και παρουσιάζεται παρακάτω:
«Τω Οσιολογιωτάτω Αρχιμανδρίτη κυρίω Νεκταρίω Ν. Πέττα, τέκνω της ημών Μετριότητος εν Κυρίω αγαπητώ, χάριν, έλεος και ευλογίαν παρά του εν Τριάδι προσκυνουμένου Θεού ημών.
Μετά χαράς εδεξάμεθα την από ε’ Αυγούστου λήγοντος έτους επιστολήν της υμετέρας αγαπητής Οσιολογιότητος, υποβαλλούσης το υπό έκδοσιν πόνημα αυτής, τιτλοφορούμενον «Ο Οσιώτατος Μοναχός Χριστοφόρος ο Παπουλάκος στη Θήρα (1854) και στην Άνδρο (1854-1861)», εν ω εμπεριέχονται τα αφορώντα εις τον βίον και την δράσιν του θερμουργού τούτου κήρυκος του ευαγγελικού λόγου, και δη τα περί του αναγκαστικού εγκλεισμού αυτού εις τας Ιεράς Μονάς Προφήτου Ηλιού Θήρας και Παναχράντου Ανδρου.
Ο Οσιώτατος Μοναχός Χριστοφόρος, ο επικληθείς «Παπουλάκος», απεστάλη υπό του Θεού εν ζήλω Ηλιού διά να κηρύξη τα θεία δικαιώματα, να διδάξη την πατρώαν πίστιν και να ελέγξη οθνείας επιδράσεις εις την λειτουργίαν του εκκλησιαστικού και κοινωνικού σώματος.
Ηγαπήθη μεν σφόδρα υπό του ευσεβούς λαού του Θεού, όστις ανεγνώρισεν εν τω προσώπω αυτού τον εκφραστήν την γνησίας εκκλησιαστικής παραδόσεως και ευσεβείας, εδιώχθη δε υπό των κρατούντων, δι ούς εγένετο κατά το ψαλμικόν «βαρύς και βλεπόμενος» ως δήθεν υποκινητής στάσεως κατά του πολιτεύματος, και εκοιμήθη οσιακώς εν τη Ιερά Μονή Παναχράντου της Ανδρου, διανύων εν αυτή την επιβληθείσαν αυτώ εκκλησιαστικήν ποινήν εγκλεισμού.
Η μνήμη του επεβίωσε μέχρι σήμερον αγαθή εν τω εκκλησιαστικώ πληρώματι, ην προβάλλει και η υμετέρα Οσιολογιότης διά του αξιολόγου αυτού πονήματος, το οποίον είμεθα βέβαιοι ότι θα ωφελήση ποικιλοτρόπως τους αναγνώστας και θα επιδράση εις τας καρδιάς αυτών προς πνευματικήν οικοδομήν, εμμονήν εις την πίστην και καλλιέργειαν υγιούς εκκλησιαστικής συνειδήσεως.
Επί δε τούτοις, συγχαίροντες πατρικώς τη υμετέρα Οσιολογιότητι διά τον κόπον αυτής, παρέχομεν εκθύμως την Πατριαρχικήν ημών ευλογίαν προς ευόδωσιν και καρποφορίαν της αξιολόγου ταύτης εκδόσεως, και επικαλούμεθα επ’ αυτήν την χάριν και το άπειρον έλεος του Θεού.
βθ’ Δεκεμβρίου κδ’
διάπυρος προς Θεόν ευχέτης
Ο Κωνσταντινουπόλως Βαρθολομαίος».
Προς τον σκοπόν της προβολής και αναδείξεως του βίου και του έργου του οσίου Χριστοφόρου, προβήκαμε στην ίδρυση του φερώνυμου Ινστιτούτου, στην οργάνωση επιστημονικών συνεδρίων και στην έκδοση βιβλίων σχετικών με τον Αγιοπατέρα και με άλλες, άγνωστες ως τώρα, μορφές του Γένους και της Εκκλησίας. Ένα ιστορικό έργο που είναι αφιερωμένο στα εκατόν πενήντα έτη από την κοίμησή του και προβάλει τον πραγματικό Παπουλάκο μέσα από ιστορικά ντοκουμέντα είναι τα: Πρακτικά της Α’ Επιστημονικής Ημερίδας εν Καμάρι της Θήρας την 23η του μηνός Ιουλίου 2009 με θέμα: «Ο Οσιώτατος Μοναχός Χριστοφόρος Παπουλάκος στη Θήρα και στην Άνδρο» & Πρακτικά του A’ Πανελλήνιου Επιστημονικού Συνέδριου εν Κλειτορία των Καλαβρύτων της 26η και 27η Σεπτεμβρίου 2009 με θέμα: «Ο Όσιος Χριστοφόρος Παπουλάκος».
