Tου Αρχιμανδρίτη Αθανασίου ΜισσούΣτη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου και Μικρασιατικών ακτών, είναι το νησί της Σύμης. Στη νοτιοδυτική πλευρά του νησιού, εις ένα απάνεμο όρμο, (Πάνορμο) βρίσκεται η ιστορική παλέφατη Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτου. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Δωδεκανήσου με πανελλήνια τηλαυγή ακτινοβολία. Η ονομασία του όρμου Πάνορμος, στην οποία οφείλει το όνομά του το μοναστήρι, έχει αρχαία προέλευση. Για την ετυμολογία είναι πιθανές δύο εκδοχές η μία σχετική με τον όρμο (πάν -όρμος) και η άλλη με την ερημική τοποθεσία (παν -ερμος) όπου κτίσθηκε η Μονή.
Στη Σύμη εκτός από τον Πανορμίτη, υπάρχουν άλλα οκτώ μοναστήρια, αφιερωμένα στον Ταξιάρχη Μιχαήλ που αντιστοιχούν στα εννέα αγγελικά τάγματα. Αυτά είναι οι Άγγελοι, οι Αρχάγγελοι, οι Θρόνοι, οι Δυνάμεις, οι Αρχές, οι Κυριότητες, οι Εξουσίες, τα Χερουβίμ και τα Σεραφείμ, κατά την Συμαϊκή διάλεκτο τα τοπονύμια των Ι. Μονών είναι, ο Παερμιώτης, ο Ρουκουνιώτης, ο Κουρκουνιώτης, Ο Καελιώτης, ο Αυλακιώτης, ο Κοκκιμίδης, ο Θαρινός, ο Περιμπιώτης, τα Μιχαηλιδάκια.
Η λαϊκή παράδοση συνδέει την ίδρυση της Ιεράς Μονής του Πανορμίτη με την ευλάβεια του Συμαϊκού λαού. Αναφέρεται το όνομα μιας θεοφοβούμενης γυναίκας της Μαριώς του Πρωτενιού, που βρήκε σκάβοντας το χωράφι της, στον Πάνορμο ένα μικρό εικόνισμα του Μιχαήλ του Πανορμίτη στη ρίζα ενός σχίνου (ασκινού). Την μετέφερε στο σπίτι της και την τοποθέτησε ανάμεσα στα άλλα εικονίσματά της. Την επόμενη όμως το εικονισματάκι εξαφανίστηκε. Πηγαίνοντας ξανά στον Πάνορμο το βρήκε πάλι στο ίδιο σημείο. Το ξαναπήγε στο σπίτι της και αυτή τη φορά εξαφανίστηκε. Λύπη την κατέλαβε. Στον ύπνο της εμφανίστηκε ο ίδιος ο Αρχάγγελος «λαμπροφορών και απαστράπτων» και της εξέφρασε την επιθυμία του να μείνει στο χωράφι στον Πάνορμο. Η ευσεβής γυναίκα την άλλη μέρα πήγε στον πνευματικό της και εκείνος τη συμβούλευσε να κτίσει ένα εκκλησάκι στον τόπο όπου βρήκε το εικόνισμα.
Το 1806, ο σουλτάνος Σελίμ, εξέδωσε φιρμάνι, μετά από παράκληση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με το οποίο προστατευόταν το μοναστήρι και η περιουσία του από οιαδήποτε «έξωθεν επέμβαση», αυθαιρεσίες οργάνων, ή παραγόντων του ίδιου του Οθωμανικού κράτους.
Σπουδαία ήταν η ενίσχυση του μοναστηριού στην Ελληνική Επανάσταση όπως αναφέρουν οι κώδικες και τα έγγραφα που υπάρχουν στην Ιερά Μονή. Υπάρχει έγγραφο των Συμαίων προς τον Ιωάννη Καποδίστρια (15 Δεκεμβρίου 1830) στο οποίο γίνεται λόγος για παροχή οικονομικής ενίσχυσης 7.000 γρόσια . Αναφέρονται οι στενοί δεσμοί του μοναστηριού με τους Υδραίους και τον Ανδρέα Μιαούλη, η οικογένεια του οποίου συνδεόταν με τον ηγούμενο Νεόφυτο Β΄.
Η σημερινή Σεβασμία Μονή του Πανορμίτη είναι αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, που έχει σχήμα Μονόκλιτης Βασιλικής, είναι διπλός σταυρεπίστεγος και σχηματίζει εσωτερικά δύο σταυροθόλια. Ο περίφημος Συμιακός αγιογράφος Νεόφυτος έχει φιλοτεχνήσει ένα μεγάλο μέρος της Μονής.
Στη δεξιά πλευρά της Ι. Μονής είναι τοποθετημένο στον τοίχο το χρυσοπίκηλτο ξυλόγλυπτο εικονοστάσι με την μεγάλη εικόνα του Πανορμίτη τον πιο πολύτιμο θησαυρό του μοναστηριού και ολόκληρης της Σύμης.
Από επιγραφή που υπάρχει στη θαυματουργή ολόσωμη εικόνα του Πανορμίτη μαρτυρείται ότι ασημώθηκε το 1724 από τον Ιωάννη Πελοποννήσιο με έξοδα των καπεταναίων, του κλήρου και της κοινότητας της Σύμης. Μπροστά στην θαυματουργή εικόνα του, που συγκεντρώνει πλήθος κόσμου, προσκυνούμε με σεβασμό, ευχαριστώντας τον και δεόμενοι με ελπίδα και προσδοκία κάθε πιστού, να πρεσβεύει για τον καθένα μας ξεχωριστά και για όλους μας, καθώς και δια το Έθνος μας.
